gardeshban.ir

مشهد کلان‌شهری در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. مشهد دومین شهر پرجمعیت ایران و سالانه پذیرای بیش از ۲۷ میلیون زائر از داخل و دو میلیون زائر از خارج از کشور است. اقتصاد مشهد متکی به گردشگری مذهبی با تمرکز بر حرم امام رضا است. در کنار آن، وجود مراکز تجاری بزرگ و امکانات پزشکی قابل توجه، موجب رونق گردشگری تفریحی و گردشگری سلامت در این شهر نیز شده‌ است. همچنین این شهر مکان های تفریحی، موزه ها و بوستان های زیادی دارد.

مجموعه باغ خونی (Bagh Khouni) مربوط به دوره قاجار و در مشهد، در فاصله ۵۰۰ متری از حرم مطهر، در ضلع شمال شرقی میدان بسیج (در محدوده خیابان عنصری) واقع است. این اثر به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در اوایل قاجاریه، در بخش جنوبی خارج از حصارهای شهر مشهد نمادی از باغ ایرانی با وسعت 5/6 هکتار ساخته شد که به باغ خونی یا به واسطه وجود چشمه‌ای در آن به باغ چشمه (خانی=چشمه) موسوم گشت. این باغ دارای سه عمارت مستقل بوده که دو ساختمان آن تخریب شده است.

وجه تسمیه باغ خونی

این باغ 6.5 هکتاری به دلیل چمشمه ای که در آن قرار داشت به باغ چشمه معروف گردید. ولی حوادث مختلفی باعث شد تا با نام های دیگری نیز شناخته شود. گفته شده که مالک شخصی این باغ فردی به نام «حاج محمد مهدی تاجر قندهاری» بوده است و از طرفی دیگر آن را ساختمانی دولتی می دانند که که در زمان محمد تقی خان پسیان از آن به عنوان مرکز ژاندارمری استفاده می شد.

این باغ بعدها به عنوان کنسولگری روسیه به فرماندهی “ژنرال سرکسی میکولوتوف” در دسترس روس ها قرار گرفت اما به دلیل قانون منع واگذاری ملک به اتباع بیگانه، مالکیت آن ها ممکن نبود و آن ها تنها اجازه داشتند تا باغ را اجاره کنند. طبق روایات تاریخی در سال ۱۳۳۰ شمسی از این باغ مسجد گوهرشاد را به توپ بستند.

جالب است بدانید وجه تسمیه ی نام باغ نیز بی ارتباط با این موضوع نمی باشد. البته دلایل دیگری برای نام گذاری این باغ وجود دارد که منطقی تر به نظر می رسد. عده ای عقیده داشتند که در واقعه ی به توپ بستن حرم امام رضا، روس ها اجساد زائران حضرت را به این باغ منتقل و دفن کردند و از آن زمان به بعد این باغ به باغ خونی شهرت یافت.ولی در زمان ناصرالدین شاه اون این اغ را باغ خونی خواند که در نتیجه این ادعا رد می شود و اینکه این باغ به باغ روس ها بیشتر معروف است.

در ابتدا گفته شده که این باغ، به باغ چشمه نیز معروف است. دلیل آن این است که طبق نظر تاریخ شناسان نام خون، خین، خونیک و خانیک تلفظ های مختلف واژه ای پهلوی به معنای چشمه است و به همین دلیل این وجه تسمیه از دیگر موارد دیگر معقول تر و صحیح تر به نظر می رسد.

تاریخچه

باغ خونی در دوره قاجار از آن بانک استقراضی شد که مالکیت روسی داشت. پس از انقلاب اکتبر و تغییر نظام در روسیه، ایران و شوروی در ۲۶ فوریه ۱۹۲۱ عهدنامه مودت بستند که طبق آن همه دارایی بانک استقراضی، از جمله باغ خونی به دولت ایران واگذار شد، با این شرط که یکی از خانه‌های این باغ به کنسول‌گری شوروی در مشهد داده شود.

چون سرکنسول شوروى هنگام ورود به مشهد جایی نداشت، وزارت خارجه‌ در دی ۱۳۰۰ (ژانویه ۱۹۲۲) دستور داد که باغ خونی را در اختیار او بگذارند. سال‌ها بعد کنسولگری در صدد ثبت باغ به نام خود درآمد که اداره مالیه خراسان به دستور مرکز پیشدستی کرد و در اسفند ۱۳۱۲ باغ را به نام بانک ایران به ثبت رساند که با دارایی بانک استقراضی تأسیس شده بود. ولی سرکنسولگری و سفارت شوروی پیوسته معترض بودند.

وزارت امورخارجه از همان سال‌های اول بعد از انعقاد عهدنامه مودت بارها شفاها و کتبا چه در تهران و چه در مسکو از دولت شوروی خواهان تخلیه باغ خونی شد اما دولت شوروی با استناد به شرطی که در عهدنامه مودت ذکر شده بود، ادعای دولت ایران را بر باغ خونی مبنی بر سوءتفاهم دانست و از تخلیه باغ خودداری کرد. پس از تعطیل شدن سفارت شوروی در مشهد، استدلال دولت ایران این بود که وقتی اصلا کنسولگری وجود ندارد، دیگر آن شرط در عهدنامه مفهومی نمی‌تواند داشته باشد. طبق روایات تاریخی در سال ۱۳۳۰ شمسی از این باغ مسجد گوهرشاد را به توپ بستند.

ویژگی های بنا

باغ خونی مشهد شامل محوطه‌ای وسیع و ذوزنقه‌ای شکل است.
5.6 هکتار وسعت دارد و انواع درخت‌ها در آن کاشته شده‌ است.
در میان این محوطه، بنای مرکزی و عمارت باغ خونی قرار دارد.
این عمارت حدود 879 متر مربع مساحت دارد.

با توجه به عکس‌های هوایی سال 1335 شمسی، علاوه بر این عمارت، دو عمارت دیگر نیز در جبهه شمالی وجود داشته‌ است که در سال‌های اخیر تخریب شده‌ است.
این باغ از جمله باغ‌هایی است که در گذر سالیان دراز در جریان اجرای طرح‌های عمرانی و توسعه شهر مشهد، همچنان پا بر جا مانده‌ است.
این عمارت پیش از این مکان استقرار نیروی انتظامی مشهد و مورد مناقشه میان شهرداری، نیروی انتظامی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری  استان بود.
عمارت باغ خونی مشهد با شماره 3240 ثبت شده است.

چطور به باغ خونی برویم ؟

باغ خونی در ضلع شمال شرقی میدان بسیج و در محدوده خیابان عنصری، حد فاصل فلکه آب و فلکه برق واقع شده است. این باغ در نزدیکی حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد. اگر در سفر به مشهد مقدس در یکی از هتل های اطراف حرم مانند هتل درویشی مشهد اقامت داشته باشید با چند دقیقه پیاده روی می توانید از این بنای تاریخی و زیبا دیدن کنید.

اگر می خواهید با مترو به این مکان دیدنی بروید، از هر نقطه شهر که هستید خود را به ایستگاه مترو 17 شهریور برسانید. از این ایستگاه با 20 دقیقه پیاده روی می توانید به مجموعه تاریخی باغ خونی برسید.

آدرس: استان خراسان رضوی، مشهد، حد فاصل میدان بیت المقدس (فلکه آب) و میدان بسیج (فلکه برق)، انتهای خیابان عنصری 9

هزینه ورودی: رایگان