گردشبان (gardeshban.ir) :
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی نسبت به ریزش و تخریب ساختمان تاریخی ورثه مرحوم حاج باشی و ورثه مرحوم انصاری اطلاعیهای صادر کرده است. در این اطلاعیه آمده است:
بارندگیهای اخیر در سطح استان به بناهای تاریخی استان به ویژه مجموعههای بزرگ از جمله مجموعه تاریخی بازار اراک آسیبهای اجتناب ناپذیری را وارد کرده که شناسایی آسیبها، جذب اعتبار و مرمت آن را ضروری کرده است.
در این راستا فهرستی از بناهای تاریخی آسیب دیده تهیه شده و مرمت آنها در دستور کار قرار گرفته است.
در مجموعه بازار اراک در حال حاضر بیش از ۱۱ نقطه مورد رسیدگی و رفع خطر قرار گرفته و با توجه به اینکه طرح مرمت و احیاء مجموعه بازار توسط مشاور این اداره کل در دست تهیه قرار دارد تیم کارشناسی و فنی مشاور در محل مجموعه بازار حضور دارد و نسبت به بررسی آسیبثها به منظور ارایه طرح مرمت هر اجرایی اقدام کرده است.
تخریب دو اثر تاریخی خانه حاج باشی و خانه انصاریان در ایام نوروز ۹۸ در شهر اراک دارای نکات قابل تأمل و مهمی است که بار دیگر موضوع حفاظت از اینگونه آثار را در جامعه مطرح کرده و تضارب آرا در زمینه ضرورت و چگونگی حفاظت و احیاء اینگونه آثار را در سطح جامعه به حداکثر رسانده است.
فارغ از آنکه حفاظت، مرمت و احیاء بناهای تاریخی و خانههای با ارزش ضروری است و از وظایف سازمان میراث فرهنگی محسوب می شود؛ اما رویدادهای اخیر در بردارنده نکات مهمی است که ضروری بدان بپردازیم:
۱. ثبت یک اثر تاریخی و حفاظت از آن دارای ملزوماتی است که مهمترین آن هماهنگی و همکاری بین دستگاهی در حفاظت و احیاء بناهای تاریخی است. اگر چه خانه تاریخی حاج باشی در فهرست آثار ملی ثبت شده بود لکن ضروری بود قبل از ثبت وضعیت آن در طرحهای (هر چند اجرا نشدنی مانند طرح موسوم به ۸۹ متری) مد نظر قرار میگرفت و یا حداقل هرگونه طرحی با ضرورت حفاظت از آن اثر هماهنگ می گردید. چرا که هدف از ثبت یک اثر تاریخی حفاظت و احیاء آن خواهد بود و ثبت اثری که حفاظت از آن ممکن نباشد منطقی نخواهد بود.
۲. اگرچه بر اثر بارندگیهای اخیر ضلع شمال شرق بنای تاریخی خانه حاج باشی مورد آسیب قرار گرفته بود لکن رفع خطر آن با تخریب به وسیله وسایل سنگین مکانیکی نه تنها به رفع خطر آن کمکی نکرده بلکه باعث آسیبهای بیشتر و تزلزل بنیان آن شده و اقدام به تخریب یک اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی بدون هماهنگی با اداره کل میراث فرهنگی اقدامی غیر کارشناسی و غیر قانونی است که ضروری است از این پس این گونه اقدامات در زمینه آثار تاریخی صورت نپذیرد. ضمن آنکه پیگیری حقوقی موضوع در دستور کار این اداره کل قرار دارد.
۳. تمایل مالکین محترم به خروج اثر از فهرست آثار ملی خواستهای است که امکان بررسی آن وجود دارد؛ لکن اقدام به تخریب و نیز فراهم کردن موجبات تخریب یک اثر ثبتی اقدامی غیر قانونی است که این اداره کل نسبت به پیگیری حقوقی آن اقدام میکند.
۴. خانه تاریخی انصاری متعلق به دوره پهلوی دوم دارای آسیبهای متعدد شده و با توجه به آنکه نمونه بارزی از معماری اصیل ایرانی محسوب نمیشد و حفاظت، مرمت و احیاء آن مستلزم صرف هزینههای گزاف بوده که منابع مالی آن نیز مشخص نیست و همچنین مالکین آن سالها اثر را رها کرده و نیز تمایلی به حفاظت و احیای آن نداشتند ثبت آن نه تنها موجبات حفاظت از آن را فراهم نمیکند بلکه باعث به وجود آمدن مشکلات بعدی خواهد شد.