با وجود اینکه زاهدان در مرکز استان پهناور سیستان و بلوچستان واقع است ولی همانند نقاط دیگر این استان ناشناخته مانده است ، این شهر یکی از کلانشهرهای ایران در محدوده شمالی استان سیستان و بلوچستان می باشد ،"دزداب" نام پیشین زاهدان بوده است.
زاهدان از طرف شمال به زابل و از طرف جنوب به خاش ، از طرف شرق به کشورهای پاکستان و افغانستان و طرف غرب به کویر لوت و فهرج محدود شده است زبان ساکنان این شهر فارسی با گویش سیستانی و بلوچی می باشد و پیرو دین اسلام هستند.
در توجیه این نامگذاری واژه دزداب به زاهدان افراد کهنسال زاهدان بر این باورند که در زمان های گذشته در بعضی نقاط این منطقه چشمه هایی از زیر زمین بیرون می آمده و ناگهان در فاصله ای بسیار کم بار دیگر به زیر زمین فرو می رفته از این رو نام دزداب به این روستا داده شده است. جالب است بدانید در سال 1308 خورشیدی واژه زاهدان در زمان رضا شاه به این شهر اطلاق شد.
در استان سیستان و بلوچستان به کشور افغانستان تالاب فصلی هامون پوزک قرار دارد که مساحت آن حدود 1600 کیلومتر مربع می باشد که از این مساحت 350 کیلومتر مربع داخل کشور ایران و مابقی به کشور افغانستان تعلق دارد این تالاب فقط قسمتی از تالاب بزرگ هامون که از سه تالاب تشکیل شده مب باشد و به هم متصل هستند تا در زمان ترسالی تالاب بزرگ هامون را تشکیل دهند.
نام های دو هامون دیگر به ترتیب هامون کوه خواجه یا سنگول و هامون صابری که در خاک ایران قرار دارند. شروع هامون در افغانستان همان هامون پوزک است که بعد از آبگیری کامل هامون صابری می پوشاند.
یکی از تاریخی ترین و بزرگترین موزه های فرهنگی و هنری منطقه ای در جنوب شرق ایران موزه زاهدان می باشد یکی از بهترین مکان های دیدنی زاهدان به شمار می رود و در خیابان مطهری شهرستان واقع شده است در این موزه دیدنی پوشش محلی استان ، آثار باستانی استان و گونه های جانوران و غذاهای محلی استان در معرض دید عموم قرار گرفته است.
در طول هشت دهه این اثر ارزشمند در کارنامه فعالیت های خود بسیار ممتاز بوده و فعالیت های متعدد و چشمگیری داشته است و در سال 1311 شمسی برابر کتیبه سردر آن به عنوان اداره ایالتی پست و تلگراف سیستان و بلوچستان بنا شده است.
آنطور که در بخش گردشگری نمناک اشاره شده است مصالح عمده ای که در ساخت این بنا به کار برده شده است آجر در نما و خشت خام در جرزها که برگرفته از شیوه معماری بومی کویری می باشد این بنا نخست متشکل از مجموعه وسیعی بود که متاسفانه تخریب شده و تغییر کاربری داده است.
در دل کوه روستای لادیز از توابع شهرستان زاهدان و در صد کیلومتری آن غار طبیعی لادیز قرار دارد که در طول سال از اطراف و سقف آن قطرات درشتی از آب جاری می باشد و این قطرات در کف این غار جریان دائمی آب را ایجاد کرده است صدای این قطرات آب در غار حسی وصف ناپذیر و شگفت انگیز تن و روح هر شنونده ای را آرام می کند ناگفته نماند در فاصله نزدیکی از این غار نیز آبشار لادیز خودنمایی می کند.
آب و هوای روستا در فصول زمستان ، پاییز و اوایل بهار بسیار دلپذیر و مطبوع و در فصل تابستان بسیار گرم است رودخانه لادیز از شمال روستا عبور می کند. قدمت این روستا زیاد نیست چرا که این روزها از ییلاق های عشایر بلوچ بوده که طی سالها تبدیل به سکونتگاه دائمی آنها شده است.
چشم انداز های جذاب و بدیع اماکن طبیعی و تاریخی در نتیجه همجواری روستای لادیز با کوه تفتان می باشد و کوهنوردان بسیاری همه ساله برای صعود به بام جنوب شرق کشور راهی منطقه می شود.
مساجدی در دوره اسلامی وجود داشته اند که محلی برای تعلیم علوم ادبی و دینی مردم بودند که مورخان طبق آن مساجدی را نام بردند به عنوان مثال عبدالرحمان بن سمره یکی از حاکمان عرب اقدام به ساخت مسجد آدینه کرد که عالم معروف دینی سده اول و دوم، حسن بصری مدتی سرگرم تعلیم و تدریس مسائل دینی بود.
محل قرارگیری مسجد زرنج زاهدان در روبروی زندان شهر زرنج است. در توصیف زرنج مقدسی می گوید:«مسجد جامع در آن است و زندان برابر آن، شگفت انگیز ساخته شده است که دو آتشگاه (مناره) دارد، یکی کهن و دیگری را با مس پوشیده است و آن را یعقوب لیث ساخته است.»
در سال 847 هجری به دستور ملک شمس الدین علی این مسجد بنا شد و آنچه که به رغبت و رضا به زیارتگاه اهدا شد دو لوح حکاکی شده جالبی می باشد که متعلق به اواسط قرن نهم هجری است.
بر اساس ترجمه یکی از کارشناسان معروف موزه ایتالیا آقای «آ.ج.ایلس» یکی از این دو لوح نشان می دهد که این بنا توسط شخصی از خاندان او ملوک سیستان به اسم شاه علی احداث شده و لوح دیگر یادبود وفات سرکرده شاخه کوچکی از خاندان ملوک سیستان امیر غیاث الدین محمد کیانی بود.