سفر رامبد جوان و نگار جواهریان ؛ زوج مشهور سینمای ایران به خارج کشور برای تولد فرزندشان با واکنشهای انتقادی بسیاری در فضای مجازی روبرو شده است. آنها تازهترین مورد از سلبریتیهایی هستند که تصمیم گرفتهاند فرزندشان را خارج از کشور به دنیا بیاورند. گویا مقصد هم کاناداست. حالا مردم و بسیاری از مخاطبان رامبد که به دلیل حضور طولانی مدتش در مدیوم تلویزیون، جمع کثیری هم هستند به این تصمیم او و همسرش واکنش نشان میدهند.
خلاصه مطلب این است که چرا او با همه آن شعارها و تظاهرات در عشق به میهن و مردم کشورش باید چنین تصمیمی بگیرد. واکنشهایی که به شکلی تند در رسانهها هم دیده میشود. احساسات مردم قابل درک است. به خصوص کسانی که معتقدند این رفتار دوگانه به معنی ریاکاری است. اگر او این همه با نام ایران و این مردم غش و ضعف میکند و «چقدر خوبیم ما» میگوید، دلیلی ندارد بچهاش را کنار «ما» به دنیا نیاورد و همسرش را برای زایمان ببرد پیش «آنها»!
میگویند سلبریتیها که از همه امتیازات و امکانات این کشور استفاده میکنند و همه جوره به کشور و مردمش مدیون هستند، چرا باید دنبال پاسپورت و ملیت کانادایی برای فرزندشان باشند. این اظهارات و احساسات قابل فهم است.
عدهای هم هستند که انتقاداتشان به این اندازه هوشمندانه و فکر شده نیست. ناراحتند که چرا رامبد میتواند و خودشان نمیتوانند. آن وقت این حس حسادت و تحقیرشدگی را به شکل اعتراض به او نشان میدهند و بر سرش فریاد میزنند که حق ندارد نان اینجا را بخورد و حلیم حاجعباس تورنتو را هم بزند و برای بچهاش دنبال امتیازاتی باشد که شامل ایرانیها نمیشود. این دسته هم اگرچه همدلی برنمیانگیزند اما باز هم مشخص است که چه دردی دارند.
شهروند در واکنش به این برخوردهای جنجالی با رامبد جوان در فضای مجازی نوشته است: این که پاسپورت ایرانی ارج و قرب ندارد، تقصیر رامبد جوان نیست. این که انتظار داشته باشیم او فرزندش را از همه امکاناتی که در این دنیا فراهم است، محروم کند، هم نه انسانی است و نه منطقی. این حرصی که میزنیم و خشمی که به رامبد جوان نشان میدهیم، دانسته یا ندانسته، اظهار ناراحتی از شرایطی است که رامبد جوان و امثال او را به چنین ایدههایی میرساند. میتوانیم بپرسیم چرا کسی از کانادا نمیآید در ایران زایمان کند و برای بچهاش پاسپورت بگیرد. میتوانیم بپرسیم تمایلی که ایرانیها به مهاجرت دارند، چرا فروکش نمیکند. چرا عدهای میخواهند بروند و از آن طرف عده زیادی نیستند که دلشان بخواهد بیایند. چرا و چراهای دیگر …
اما خبرنگار چمدان به بررسی وضعیت پاسپورت ایران و کانادا پرداخته و جایگاه گذرنامه این دو کشور را در میان کشورهای جهان مورد بررسی قرار داده است. مقایسه این جایگاه دلیل سلبریتیها و ثروتمندان برای تلاش برای تولد فرزندشان در کشورهای برتر دنیا را به خوبی نشان میدهد.
مقایسه جایگاه پاسپورت ایران و کانادا
به گزارش چمدان، موسسه هِنلی و شرکا از ۱۴ سال قبل، همه ساله با بررسی دادههای دریافتی از انجمن بینالمللی حملونقل هوایی (IATA) شاخص گذرنامه فهرستی را با عنوان «شاخص گذرنامه هنلی» منتشر میکند و این ردهبندی کنار «شاخص گذرنامه» یکی از منابعی است که قدرت گذرنامههای ۱۹۹ کشور را بررسی میکند.
در رتبهبندی جدید شاخص گذرنامه هنلی، ژاپن با دسترسی به ۱۹۰ کشور (از نوع بدون روادید، روادید فرودگاهی و روادید الکترونیکی) در سکوی نخست ایستاد و توانست عنوان قدرتمندترین گذرنامه جهان را در سال ۲۰۱۹ بهدست آورد.
سال ۲۰۱۸ ایران با دسترسی به ۴۳ کشور در رتبه ۹۸ قرار داشت که امسال با حذف صربستان از کشورهای با دسترسی بدون ویزا برای ایران، قدرت گذرنامه کشورمان در ردهبندی سال ۲۰۱۹ با دسترسی ۴۲ کشور شامل ۱۱ کشور بدون ویزا و ۳۱ کشور با ویزای فرودگاهی همراه با اتیوپی و کرهشمالی در رتبه ۹۶ این جدول قرار گرفته است. این درحالی است که در ردهبندی سال ۲۰۱۷، شهروندان ایرانی به ۳۸ کشور دسترسی داشتند و در این دوره ایران در رتبه ۹۵ قرار گرفت.
یک دهه قبل، در سال ۲۰۰۸ ایران با دسترسی به ۲۵ کشور در رتبه ۸۷ ایستاده بود. این مقایسه نشان میدهد که هرچند رتبه ایران بهدلیل قدرتمندترشدن گذرنامه سایر کشورهای جهان در طول یک دهه از رتبه ۸۷ به ۹۶ تنزل کرده است اما دسترسی بدون روادید یا روادید فرودگاهی برای شهروندان ایرانی با ۱۷ پله بهبود به کشورهای بیشتری امکانپذیر شده است.
اما شهروندان کانادا با پاسپورتی که در اختیار دارند میتوانند همانند شهروندان کشورهای بلژیک، یونان و ایرلند به ۱۸۴ کشور دسترسی بدون ویزا یا ویزای فرودگاهی داشته باشند. پاسپورت کانادا جایگاه هفتم را در میان پاسپورتهای دنیا به خود اختصاص داده است.
جداول زیر نیز بهترین و بدترین پاسپورتهای دنیا را نشان میدهد. همین جایگاه است که سلبریتیها و ثروتمندان ایرانی را ترغیب میکند فرزندشان را در کشوری جز کشور خودمان به دنیا بیاورند؛ اتفاقی که جای تاسف دارد اما باید از مدیران کشور برای این جایگاه ضعیف انتقاد کرد و آنها را مورد پرسش قرار داد.
جدول قویترین گذرنامههای جهان در ردهبندی شاخص گذرنامه هنلی سال ۲۰۱۹
رتبه | دسترسی گذرنامه | کشور |
۱ | ۱۹۰ | ژاپن |
۲ | ۱۸۹ | سنگاپور، کرهجنوبی |
۳ | ۱۸۸ | فرانسه، آلمان |
۴ | ۱۸۷ | فنلاند، دانمارک، ایتالیا، سوئد |
۵ | ۱۸۶ | لوگزامبورگ، اسپانیا |
۶ | ۱۸۵ | اتریش، هلند، نروژ، پرتغال، سوییس، انگلیس، آمریکا |
۷ | ۱۸۴ | بلژیک، کانادا، یونان، ایرلند |
۸ | ۱۸۳ | جمهوری چک |
۹ | ۱۸۲ | مالتا |
۱۰ | ۱۸۱ | استرالیا، ایسلند، نیوزلند |
جدول کشورهای با ضعیفترین گذرنامههای جهان در ردهبندی شاخص گذرنامه هنلی سال ۲۰۱۹
رتبه | دسترسی گذرنامه | کشور |
۹۵ | ۴۳ | کنگو، سریلانکا |
۹۶ | ۴۲ | اتیوپی، ایران، کرهشمالی |
۹۷ | ۴۱ | بنگلادش، لبنان، لیبی، سودان جنوبی |
۹۸ | ۴۰ | نپال |
۹۹ | ۳۹ | فلسطین، سودان |
۱۰۰ | ۳۸ | اریتره |
۱۰۱ | ۳۷ | یمن |
۱۰۲ | ۳۳ | پاکستان |
۱۰۳ | ۳۲ | سومالی، سوریه |
۱۰۴ | ۳۰ | عراق، افغانستان |
تولد در کدام کشورها حق شهروندی میدهد؟
معمولا کشورها برای ارائه شهروندی دو رویکرد دارند؛ بیشتر کشورها وضعیت شهروندی والدین را در لحظه تولد مد نظر قرار میدهند و تعداد کمتری به محل تولد برای شهروندی توجه دارند.
در حال حاضر تولد در حدود سی کشور جهان به شهروندی میانجامد که شناخته شدهترین کشور در این مورد آمریکا و کاناداست.
بسیاری از کشورهایی که هنوز حق «خاک» نوزاد برای ارائه شهروندی در آنها کافیست، کشورهایی هستند که جزو اقتصادهای برتر جهان نیستند. این کشورها عبارتند از آمریکا، کانادا، آرژانتین، برزیل، کاستاریکا، اروگوئه، ونزوئلا، سنت لوسیا، پرو، پاناما، مکزیک، پاراگوئه، کوبا، دومنیکا (با جمهوری دومنیکن اشتباه نشود)، اکوادور، فیجی، السالوادور، گرانادا، گواتمالا، گویان، جامائیکا، هندوراس، لسوتو، نیکاراگوئه، پاکستان، پاناما، سنت کیتس و نویس، تانزانیا، ترینیداد و توباگو، توالو و آنیگوا و باربودا.
اعطای حق شهروندی به نوازدان متولد شده در آمریکا
بر اساس گزارش بیبیسی، آمریکا از جمله کشورهایی است که اعطای حق شهروندی را به نوزادانی که در این کشور متولد میشوند به رسمیت میشناسد هر چند دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا گفته قصد دارد با فرمانی اجرایی این قانون را لغو کند.
حق شهروندی آمریکا به کسانی که در این کشور متولد میشوند براساس اصلاحیهای است که در سال ۱۸۶۸ میلادی در قانون اساسی ایالات متحده صورت گرفت و به تصویب کنگره هم رسید.
بر اساس قانون، افرادی که در آمریکا متولد میشوند شهروند ایالتی محسوب میشوند که در آن متولد شدهاند. این قانون البته استثناهایی هم دارد؛ فرزندان دیپلماتهای خارجی شاغل در آمریکا و همچنین فرزندان نیروهای نظامی دشمن اشغالگر شامل این قانون نیستند.
اجرای این قانون در حالی ادامه دارد که تعداد فرزندان مهاجران غیرقانونی که در آمریکا متولد میشوند کم نیست؛ بیشتر این افراد والدین مکزیکی تبار دارند.
قوانین مشابه آمریکا در کانادا
کانادا در اعطای شهروندی به کسانی که در این کشور به دنیا میآیند قوانینی مشابه آمریکا دارد، کسانی که در این کشور متولد میشوند شهروند کانادا محسوب میشوند حتی اگر والدین نوزاد اقامت این کشور را نداشته نباشند.
این قانون که از سال ۱۹۴۷ میلادی اجرایی شده، باعث شده عدهای نام «توریسم تولد» بر این نوع شهروندی بگذارند و به زنانی اشاره دارد که در دوران حاملگی به این کشور سفر میکنند تا فرزند خود را در کانادا به دنیا بیاورند. فرزندان دیپلماتهای خارجی شاغل در کانادا مشمول این قانون نمیشوند و والدین فرزندانی هم که به این طریق شهروند کانادا میشوند از این قانون مستثنی هستند.
حزب محافظه کار در این کشور مخالف این نوع شهروندی و در پی آن است که به این قانون پایان دهد.
شهروندی با حق سفر به کشورهای حوزه شنگن
در میان حدود سی کشوری که تولد در آنجا به حق شهروندی منجر میشود؛ کشورهایی دیده میشوند که با کسب شهروندی آنها میتوان آزادانه و بدون ویزا به کشورهای حوزه شینگن سفر کرد.
عمده کشورهایی که از این طریق نیازی به گرفتن ویزا ندارند، میتوانند مدت نود روز (طی شش ماه) در کشورهای حوزه شینگن بمانند؛ البته مدت اقامت بسته به کشور متفاوت است.
کشورهایی نظیر آرژانتین، برزیل، کاستاریکا، اروگوئه، ونزوئلا، مکزیک، پاراگوئه، پاناما و سنت لوسیا نمونههایی از این کشورها هستند.
البته در مورد سنت لوسیا و دومنیکا با پرداخت حدود ۱۰۰ هزار دلار آمریکا یا خرید خانه هم میتوان شهروندی این کشورها را خرید و بدون نیاز به ویزا به بیش از ۱۰۰ کشور جهان سفر کرد.
تولد در کشورهای اروپایی چگونه به شهروندی میرسد؟
در بیشتر کشورهای اروپایی تولد به خودی خود به شهروندی منتهی نمیشود. این کشورها عمدتا وضعیت اقامتی والدین را در زمان تولد مد نظر قرار میدهند و دست کم یکی از آنها باید دارای اقامت دائم یا شهروندی کشور میزبان باشد تا حق شهروندی شامل فرزندش شود.
بعنوان مثال در لوکزامبورگ متولدین این کشور که والدین آنها شهروند نیستند میتوانند از ۱۲ سالگی درخواست شهروندی کنند؛ بشرطی که فرد متقاضی پنج سال و یکی از والدین دستکم یکسال پیش از تولد در لوکزامبورگ زندگی کرده باشد.
در آلمان، تولد فرزندان شهروندان غیرآلمانی در صورتی به شهروندی منجر میشود که دستکم یکی از والدین هشت سال در این کشور زندگی کرده باشد و دارای اقامت دائم آلمان باشد.
در بریتانیا، افرادی که از والدین غیربریتانیایی متولد میشوند در صورتی شهروند محسوب میشوند که دستکم یکی از والدین دارای اقامت دائم این کشور باشد.
متولدین والدین غیرایتالیایی در زمانی که ۱۸ ساله میشوند، میتوانند درخواست شهروندی کنند به شرطی که از زمان تولد در این کشور زندگی کرده باشند.
کسانی که از والدین غیرفرانسوی در این کشور متولد میشوند در ۱۸ سالگی بطور خودکار شهروند میشوند بشرطی که در فرانسه زندگی کنند و از یازده سالگی دستکم پنج سال در این کشور باشند.
در طول زمان بعضی کشورها قانون اعطای تابعیت بر اساس تولد را تغییر داده یا بکلی لغو کردهاند؛ بعنوان مثال تولد در جمهوری ایرلند تا سال ۲۰۰۴ میلادی منجر به حق شهروندی میشد که در آن سال این قانون خاتمه یافت.