در ترکیه بیست و هشت سایت باستان شناسی وجود دارد که خبر از وجود تمدنهای اولیه بشریت در جهان میدهند. از دوران نئولیتیک گرفته تا امپراطوری روم، در این مقاله به معرفی برخی از مهمترین سایتهای باستان شناسی این کشور پرداختهایم که مردمی از سرتاسر جهان را حیرتزده میکنند.
«گوبکلی تپه» (Göbeklitepe) عبادتگاهی نئولیتیک در نزدیکی «شانلورفا» (Şanlıurfa) است که برخی از باستان شناسان اعتقاد دارند یکی از قدیمیترین سازههای مذهبی ساخت بشر به شمار میرود. ستونهای سنگی آن که در بالای یال یک کوه استوار هستند، با نقش برجستههایی از حیوانات و نقوش انتزاعی تزئین شدهاند.
«چتل هویوک» (Çatalhöyük) یکی از برجستهترین سایتهای باستان شناسی ترکیه است که در دوران نئولیتیک ساخته شد و در استان «قونیه» (Konya) قرار دارد. این مجموعه به خاطر اندازه بزرگ و نقاشی دیواریهای زیبایش در دهه ۱۹۵۰ که آن را کشف کردند به یکی از معروفترین سایتهای تاریخی جهان تبدیل شد.
در زمان ساخت متروی «مارمارای» (Marmaray) در سال ۲۰۰۴ بقایای باستان شناسی این محوطه در منطقه «ینی کاپی» (Yenikapı) استانبول کشف شد و یکی از بزرگترین حفاریهای باستان شناسی جهان از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ در آن صورت گرفت. این حفاریها به کشف بیش از ۳۵ هزار شی و ۳۶ کشتی متعلق به قرون هفتم تا یازدهم منجر شد که اکثراً به طور مستقیم به بندر «تئودوسین» (Theodosian) قسطنطنیه ارتباط داشتند که در زمان حکومت امپراطور بیزانسی «تئودوسیوس اول» ساخته شده بود.
«تروی» (Troy) یکی از معروفترین سایتهای باستان شناسی جهان است که به قرن چهارم قبل از میلاد مسیح تعلق داشت و در پای کوه «ایدا» (Ida) در «چاناکاله» (Çanakkale) قرار دارد. تروی بعد از شعر حماسی هومِر به نام «ایلیاد» (Iliad) شهرت زیادی پیدا کرد زیرا در این سروده جنگ تروجانها را توصیف کرده بود.
«هاتوسا» (Hattusa) زمانی پایتخت باشکوه امپراطوری هیتیها در اواخر عصر برنز بود و هنوز هم میتواند بازدیدکنندگان را شگفتزده کند. این سایت باستان شناسی که در «چوروم» (Çorum) قرار دارد، در سال ۱۸۳۴ کشف شده و از یک پایین شهر با بقایای زندگی متمدن شهری و یک بالا شهر با چندین معبد تشکیل میشود.
«آفرودیسیاس» (Aphrodisias) یکی از مهمترین سایتهای وابسته به دوران یونانی و رومی ترکیه است و در درهای در ۱۶۱ کیلومتری ازمیر قرار دارد. مهمترین سازه این سایت معبدی خیرهکننده متعلق به الهه آفرودیت است.
یکی دیگر از سایتهای حیرتانگیز ترکیه در ارتفاعات یک کوه به نام «نمروت» (Mount Nemrut) واقع شده که با ارتفاع ۲۵۵۲ متریاش در کوهستان «تاروس» (Taurus) قرار دارد. در این محوطه یک سازه تدفینی خصوصی ساخته شده توسط «آنتیوکوس اول» (Antiochos I) به چشم میخورد که شامل مجسمه هایی بزرگ از این پادشاه به همراه دو شیر، دو عقاب و خدایان دیگر است.
«پرگامون» (Pergamon) یکی دیگر از شهرهای پایتختی مهم در دوران هلنی بود و مرکز پادشاهی پرگامون به شمار میرفت. از میان قابل توجهترین سازههای اینجا میتوانیم به آکروپولیس پرگامون و معبد خدایان مصری اشاره کنیم.
«میلتوس» (Miletus) زمانی یک قدرت دریایی بزرگ و مرکز علم و فلسفه یونان باستان به شمار میرفت. حتی میتوان نام آن را در ایلیاد هومر نیز مشاهده کرد. سازههای مهم این سایت باستان شناسی شامل تئاتر هلنی، «معبد آپولو دلفینیون» (Apollo Delphinion)، «حمامهای فاوستینا» (Baths of Faustina) و «کلیسای سن میکائل» (St. Michael) میشوند.
«دیدیما» (Didyma) یکی از معروفترین معبدهای دوره هلنی است که با یک مسیر مقدس ۱۷ کیلومتری به میلتوس پیوند میخورد. این سایت به خاطر معبدش که زمانی در دوران باستان سومین معبد بزرگ به شمار میرفت شهرت داشته و همچنین سر تراشیده شده از سنگ «مدوزا» (Medosa) نیز در آن قرار دارد.