گردشبان (gardeshban.ir) :
شب یلدای ۸ هزار ساله ایرانی شبی است همراه با طلوع خورشید و زایش مهر که شب و تاریکی شکست میخورند و روشنایی بر آنها پیروز میشود؛ و این در حالی است که بر اساس محاسبات نجومی تفاوت شب یلدا با شبهای قبل و بعد خود نیز کمتر از یک دقیقه بوده و معنای طولانی بودن شب در همین زمان کوتاه نهفته است.
شب یلدا در واقع از زمان غروب آفتاب در آخرین روز پاییز یعنی ۳۰ آذر شروع میشود و با طلوع آفتاب در اولین روز زمستان یعنی اول دی به پایان میرسد.
طبق روایات باستانی شب یلدا به پیروزی نور بر ظلمت مربوط است. در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند میشود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر میتوانستند استفاده کنند. این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش هستند.
مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی - هند و اروپایی، دریافتند که کوتاهترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شبها کوتاهتر میشوند، از همین رو آن را شب زایش خورشید (مهر) نامیده و آن را آغاز سال قرار دادند.
امیرعباس شهدادی، مدیر واحد فناور دهکده نجوم پارک علم و فناوری استان کرمان و دبیر انجمن نجوم کرمان شب یلدا را شاهکار محاسباتی و میراث نیاکان پیشینیان توصیف کرد و گفت: این محاسبات دقیق وارد فرهنگ باستانی ما نیز شده و هر ساله یکی از آیینهایی است که ایرانیان آن را گرامی میدارند.
وی ادامه داد: با فاصله گرفتن از اول مهر که طول شب و روز با هم برابر است، رفته رفته از طول روز کاسته شده و طبیعتا به طول شب افزوده خواهد شد، به نحوی که با رسیدن به آخرین روز از فصل پاییز، شاهد طولانیترین شب سال در شب اول زمستان هستیم که از آن در ایران به نام "یلدا" یاد میشود.
شهدادی، شب یلدا را مربوط به حرکات زمین دانست و اظهار کرد: انحراف محوری تقریبی ۲۳.۵ درجهای زمین و کجی محور زمین نسبت به راستای عمود بر صفحه مداری زمین به گرد خورشید موجب رخداد این شب طولانی شده است.