آشنایی با بنای تاریخی چلبی اوغلو زنجان+ عکس

صفحه نخست / عمومی

آشنایی با بنای تاریخی چلبی اوغلو زنجان+ عکس

بقعه چلبی اوغلو (Chalabi Oghlou) در 500 متری جنوب غربی سلطانیه، بر سر راه سلطانیه- خدابنده قرار گرفته است.

کد خبر: ۶۰۰۷۱

تاریخ انتشار : سه‌شنبه ۱۸ مهر ۱۴۰۲-1402 July 18

زنجان یکی از استان‌های ایران است که در شمال غربی ایران قرار گرفته و از مناطق ترک‌‌نشین محسوب می‌شود. جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این استان را نمی‌توان نادیده گرفت زیرا زنجان با داشتن آب و هوایی خاص و خنک، به عنوان بهشتی معتدل شناخته می‌شود که هر ساله و به خصوص در تابستان، میزبان عده‌ی کثیری از طبیعت دوستان است. یکی از بناهای تاریخی و دیدنی این شهر بقعه چلبی اوغلی است.

بقعه چلبی اوغلو (Chalabi Oghlou) در 500 متری جنوب غربی سلطانیه، بر سر راه سلطانیه- خدابنده قرار گرفته است. برخی باستان شناسان و محققان این مجموعه را به سلطان چلبی از عارفان هوادار مولانا منسوب نموده و تاریخ احداث بنا را سال ۷۲۸ هجری قمری بیان نموده‌اند. این بنا با نام "مقبره چلپی اوغلو” به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پیشینه

حسام‌الدین حسن چلبی مصاحب و همنشین مولوی بود و مثنوی معنوی یادگار این دوره‌ از هم‌نشینی او با مولانا بوده و حتی نظم کتاب مثنوی به درخواست او صورت گرفته است. بنای تاریخی چلبی اوغلی را به او نسبت می‌دهند که در قرن هشتم احداث شده است. چلپی اوغلو بر اثر بیماری در سال ۷۱۶ (هـ. ق) درگذشت.

برخی از باستان‌شناسان احداث بنای خانقاه را مقدم بر مقبره سلطان چلبی می‌دانند و برخی نیز تاریخ احداث مقبره را مقدم بر خانقاه اعلام کرده‌اند. دونالد ویلبر در کتاب معماری اسلامی ایران درباره تاریخ احداث این بنا اینگونه می‌گوید:

بنابر این احتمال که مقبره قبل از خانقاه ساخته شده و این محل از نظر تبرک برای بنای خانقاه در نظر گرفته شده باشد. تاریخ مقبره را به احتمال می‌توان در حدود سال ۱۳۳۰ میلادی (۷۳۰ هجری قمری) دانست.

برخی تاریخ احداث بنا را ۷۰۷ هجری شمسی بیان می‌کنند، درحالی که برخی مورخان تاریخ احداث آن را ۷۱۲ هجری شمسی ذکر کرده‌اند. با اینحال مطالعات باستان‌شناسی عمومی و سطحی، تاریخ بنای خانقاه را پیش‌تر از سالی که پیشنهاد شده است، ارائه می‌دهد؛ زیرا سال احداث این بنا، مربوط به اواخر دوران ابوسعید است که حیات سیاسی و اقتصادی سلطانیه و حکومت در آن زمان رو به افول بوده و احداث چنین بنایی در آن محل دور از ذهن است.

معماری و بخش های مختلف

این مجموعه از دو بخش خانقاه و مقبره تشکیل شده‌ است. خانقاه شامل صحن مرکزی بوده و در اضلاع غربی و شرقی آن حجرات قرار گرفته‌اند. پلان معماری این مجموعه با الهام گرفتن از عقاید و مراتب صوفیه طراحی و هر یک از فضاها با عملکردی خاص، اجرا شده‌ است.

خانقاه از صحن مرکزی تشکیل شده است که در اضلاع غربی و شرقی آن حجره‌هایی قرار دارد. نقشه معماری این مجموعه از عقاید صوفیه تاثیر گرفته و هر یک از فضاها با عملکردی خاص، طراحی شده است. واحد اول در بخش ورودی به فقرا اختصاص داشته است و طالبان که در مرتبه بعدی این فرقه بوده‌اند، در گوشه‌های قسمت ورودی جای می‌گرفتند. حجره‌های انفرادی صحن مرکزی درهای کوتاهی دارد و محل ریاضت مریدان با توجه به مراتب آن‌ها بوده است.

صحن خانقاه جایگاه سماع گروهی بوده است که سلطان در وسط و مریدان در اطراف آن حلقه می‌زدند. احتمال داده می‌شود که از واحدهای جنوبی خانقاه به‌عنوان کلاس‌های آموزشی استفاده می‌شده و فضای واقع در اطراف ایوان جنوبی محل حلقه ذکر زمستانی بوده است. طبقه دوم بنا در اطراف ایوان متاسفانه تخریب شده است و گرداگرد آن محلی شبیه به جان پناه دیده می‌شود. در احداث تمام این مجموعه قرینه‌سازی به وضوح دیده می‌شود و مصالح اصلی بنا را لاشه سنگ‌ها و ساروج تشکیل داده است.

بقعه سلطان چلبی بنایی هشت ضلعی است و هر ضلع آن از نمای خارجی حدود ۴ متر طول، ۱۷ متر ارتفاع و حدود ۷ متر قطر دارد. بنا ابتدا با سه ردیف سنگ تراشیده ساخته شده که در این قسمت سنگ‌هایی از نوع ماسه‌ای کم‌دوام به کار رفته و سپس آجرچینی تا ارتفاع حدود ۲ متر انجام شده است. فرم آجرچینی در طاق نماهای هشت‌گانه متفاوت اجرا شده و در حد فاصل جرزهای هشت‌گانه طاق نماهای زیبایی طراحی و اجرا شده است.

بالای این جرزها گنبد آجری تقریبا بلند استوار شده و پلان هشت ضلعی با اجرای ترمپه‌ها به پلان ۱۶ ضلعی و سپس به دایره تبدیل شده و گنبد بر آن نشسته است. در حقیقت این بقعه حلقه ذکر صوفیه را تداعی می‌کند، به این صورت که داخل مقبره به فضاهایی تقسیم شده که جسد سلطان در وسط دفن شده و اجساد مریدان با توجه به درجه و مراتب آن‌ها، در اطراف آن قرار گرفته است.

کاربری فعلی

این بنای تاریخی به‌ عنوان ۱۶۷ امین اثر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است و در حال حاضر از حجره‌های آن به عنوان اتاق‌های هتل استفاده می‌شود. این سازه به روش بسیار زیبایی بازسازی شده و حجره‌های دراویش تبدیل به اتاقهای بسیار زیبای هتل گردیده به همراه غذاخوری و کافی شاپ که پذیرای مهمانان داخلی و خارجی در قونبیه ایران است.

چطور به بقعه چلبی اوغلو برویم ؟

این بنای تاریخی در نزدیکی سلطانیه واقع شده است، بنابراین برای بازدید از آن باید به شهر سلطانیه بروید. این آرامگاه و بقعه تاریخی در 500 متری جنوب غربی سلطانیه قرار گرفته است.

آدرس: استان زنجان، ۵۰۰ متری جنوب غربی سلطانیه، در مسیر سلطانیه-خدابنده