گردشبان (gardeshban.ir) : بناهای تاریخی یادآور زندگی گذشتگانی هستند که با گره زدن نام خود به این آثار تمدن دیار خویش را به رخ سایرین میکشانند. ممکن است در هر خانه، کتاب، قالیچه، شمعدان، دست نوشته و... وجود داشته باشد که با حساسیت خاصی از آن نگهداری میکنیم، چراکه نشان دهنده میراث خانوادگی و ارزشهای یک خاندان است، اما چطور میشود که گاها به آثار تاریخی شهر خود بیتوجه می شویم، آثاری که بی شک نشان از هویت و قدمت تاریخی شهرمان دارد.
مسجد جامعهای تاریخی علاوه بر معماریهای منحصربهفردی که دارند، نشان از تدین گذشتگان آن خطه است. شهرستان گلپایگان نیز از وجود مسجد جامعی از زمان سلجوقیان بهره میبرد که معماری آن در ایران بینظیر است، گنبد 8 ضلعی آن برقِ تحسین را در چشم هر رهگذری مینشاند. میگویند حجره های اطراف، شبستان شرقی و... توسط یکی از همسران فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است.
بخش زیادی از سنگ نگارههای شهرستان گلپایگان که نشان از تمدن چند هزار ساله این منطقه دارد، با بی تدبیری مسئولان در زیر آبهای سد تازه احداث کوچری دفن و به «موزه ای دست نیافتنی در آب» تبدیل شد؛ بخش دیگری از سنگ نگارههای این شهرستان نیز به دلیل جابه جایی مرزهای سیاسی در شهرستان خمین قرار گرفته است و تاکنون نشنیدهایم اقدام موثر و قابل توجهی برای این مساله انجام شده باشد، اما این بار در دل گلپایگان، آنجایی که دیگر نه سدّی احداث شده و نه مورد دست درازی مرزهای سیاسی قرار گرفته، مسجد تاریخی جامع شهر با دید تجاری، تیشهای بر دل ریشهاش نشسته که اگر هرچه زودتر اقدام موثری انجام نشود در آینده باید آه و افسوس تخریب این بنا را هم در کنج دل خویش بنشانیم.
در سال 94 مغازههایی که در ضلع شرقی و بیرونی مسجد جامع گلپایگان قرار داشت تخریب و توسط پیمانکار شهرداری شروع به ساخت مجدد آن شد. در همان سال مهدی نوبخت، مسئول نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان گفته بود؛ «ساخت این واحدهای تجاری با بافت مسجد جامع همخوانی دارد و چون زیبایی بصری نداشتند مورد بازسازی قرار گرفتند».
همچنین علی فیروزی، رئیس وقت شورای شهر گلپایگان نیز گفته بود: «ساخت و ساز واحدهای تجاری آسیبی به بدنه مسجد جامع گلپایگان وارد نمیکند».
اما اکنون مسئول فعلی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلپایگان اظهار کرد: مسجد جامع گلپایگان یکی از بناهای خیلی مهم و شاخص دوران سلجوقیان است که در تاریخ 9 مرداد 1312 با شماره ثبت 191 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
مصطفی قانونی ادامه داد: مسجد جامع گلپایگان دارای بخشهای مختلفی از جمله شبستانهایی در ضلعهای جنوبی، شمالی و شرقی است. همچنین گنبدخانه قسمت اصلی این مسجد را تشکیل داده که معماری فوقالعادهای در آن دیده میشود. متاسفانه در دهه شصت مغازههایی به صورت غیرقانونی در قسمت بیرونی و چسبیده به دیواره مسجد جامع ساخته شده که با اجاره آن بتوانند هزینههای مسجد را تامین کنند.
وی افزود: در تمام نقشههای شهری مکان فعلی مغازهها به عنوان معبر است و مغازهای وجود ندارد. در گذشته طی تفاهم نامهای بین شهرداری و سازمان میراث فرهنگی قرار بر جمعآوری این مغازهها بوده، اما با پیگیریها و فشارهایی از داخل شهرستان متاسفانه تفاهمنامهای امضا میشود که مجددا این مغازهها ساخته شود، در حالی که میراث با تفاهم نامه جدید مخالف است و مکاتباتی هم مبنی بر اینکه هر گونه ساختوساز و عملیات عمرانی باید به تائید اداره کل میراث برسد، وجود داشته که متاسفانه این کار انجام نشد.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلپایگان خاطرنشان کرد: هرگونه ساختوساز در حریم آثار تاریخی ممنوع است. از جمله اثر شاخصی مثل مسجد جامع گلپایگان که نمونه معماری آن را در ایران نداریم، اما متاسفانه در شهرستان قدر آن را خیلی ندانستهایم و آسیبهایی به آن وارد شده است.
وی اضافه کرد: پیمانکار برای احداث مغازههای مذکور مشغول به کار میشود و مجدد از میراث فرهنگی اخطار میگیرد و دستور توقف نیز از کشور برای این پروژه صادر میشود و از طریق دادستان کار متوقف شد که از آن زمان نیز چند سالی میگذرد.
قانونی تصریح کرد: نظر صریح میراث فرهنگی بر تخریب کامل مغازه هایی است که مجدد ساخته شده و نباید ساختوسازی تحت این عنوان در حریم مسجد جامع داشته باشیم، چرا که این مسجد جامع برند تاریخی شهرستان است، اما متاسفانه اکنون اختلافی وجود دارد و پیمانکار خسارت خود را طلب کرده است.
وی ادامه داد: سال گذشته جلسهای در فرمانداری با حضور مدیرکل میراث فرهنگی استان، فرماندار، شورای شهر، دادستان، امام جماعت مسجدجامع، هیات امنا برگزار و مصوب شد که شهرداری گلپایگان مغازهها را طی یک هفته جمعآوری کند، اما متاسفانه این مصوبه توسط شهرداری اجرایی نشد.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلپایگان یادآور شد: متاسفانه در شهرستان همیشه فرصتسوزی داریم، چرا که اگر این مغازهها تخریب شده بود، میتوانستیم امسال بودجههای خوبی برای مرمت مسجد جامع دریافت کنیم.
قانونی در خصوص فشار برای اجرایی شدن این مصوبه توسط شهرداری گلپایگان، گفت: فکر نمیکنم هیچ اهرم فشاری قویتر از وجدان خودمان باشد، چرا که به ضلع شرقی این مسجد که مغازه ها قرار گرفتهاند آسیب جدی وارد شده است. در ضلع شرقی مسجد جامع که مغازهها ساخته شده آب ناودانها در پشت پِی قرار میگیرد و سبب آسیب به این بخش از مسجد جامع شده و شاهد نم و رطوبت شدید هستیم که عاملی برای نشست و ترک شده است؛ ضمن اینکه مسجد جامع گلپایگان هم بر روی تپههای شنی قرار گرفته است.
وی گفت: امیدواریم شورای اسلامی شهرستان تدبیری اتخاذ کند تا مصوبهای که در جلسه مذکور در تاریخ 18 دی 97 مبنی بر اینکه «شهرداری گلپایگان ظرف یک هفته نسبت به جمعآوری مغازههای ساخته شده در حریم مسجد جامع اقدام کند»، توسط نماینده شهرداری و نائب رئیس وقت شورای شهر گلپایگان امضا شده را اجرایی کنند.
مسئول میراث فرهنگی گلپایگان خاطر نشان کرد: در آن جلسه مقرر شد برای ساماندهی بافت حریم مسجد جامع 170 میلیون تومان را در اختیار شهرداری گلپایگان قرار دهیم. تصور نمیکنم در حوزه میراث فرهنگی در شهرستان کاری مهمتر از این داشته باشیم.
همچنین حسین زاهدی، نائب رئیس وقت و رئیس فعلی شورای شهر گلپایگان در این خصوص، گفت: در آن جلسه مقرر شد که شهرداری گلپایگان مادامالعمر پولی را به هیات امنا مسجد جامع بدهد، در سال اول 30 میلیون تومان و در سالهای بعد این مبلغ درصدی افزایش پیدا کند، اما این مورد توسط شهرداری پذیرفته نشد.
وی در پاسخ به این سئوال که «اگر شهرداری این موضوع را قبول ندارد پس چرا در جلسه مصوب شد»، تصریح کرد: در آن جلسه نوشته شد افراد ذیل در جلسه حضور دارند و امضا می کنند!
رئیس شورای شهر گلپایگان با بیان اینکه آن قسمت معبر عمومی است و باید تخریب شود و شهرداری هم دخل و تصرفی در آن نداشته، افزود: حتما با رویکردی جدید با میراث و شهردار جدید موضوع را دنبال می کنیم تا فضا مقابل مسجد جامع همچون قسمتی پشتی آن درست شود، چراکه حفظ مسجد جامع و مابقی میراث برای ما مهم است.
مسئول میراث فرهنگی گلپایگان امیدوار است که شورای این شهر در این راستا تدبیری اتخاذ کند، اما حسین زاهدی، رئیس شورای شهر میگوید: در آن جلسه نوشته شد افراد ذیل در جلسه حضور دارند و امضا میکنند!. اینجاست که باید گفت یک بام و دو هوا. آیا حسین زاهدی از روند صورتجلسههای فرمانداری بیاطلاع است و آن را تنها یک برگه حضور و غیاب میداند و یا فرمانداری مصوبهای را در این راستا ثبت نکرده است که اگر ثبت نکرده پس آن برگه ای که از مصوبات آن جلسه در اختیار میراث فرهنگی شهرستان است، چیست؟
مسجد جامع گلپایگان دارای حدود 7 موقوفه از جمله زمین حوزه علمیه امام خمینی(ره) گلپایگان است که میتواند مخارج این مسجد را تامین کند، البته اگر اجاره این موقوفات به روز نیست همت اداره اوقاف و امورخیریه شهرستان را میطلبد تا از مستاجران موقوفهها اجارههای به روز را دریافت کند ضمن اینکه به دلیل تاریخی بودن این بنا تمام مرمت آن برعهده میراث است و احتمالا تنها هزینهای که برعهده هیات امنا این مسجد تاریخی است حقوق ماهانه متولی مسجد است. چراکه هزینه آب، برق و گاز مصرفی مساجد هم رایگان است.
و در آخر تخریب مغازههای پای مسجد جامع تاریخی شهرستان گلپایگان که از قدمت هزارساله برخوردار است، نیازمند همتی مضاعف از سوی مسئولان مربوطه شهرستان است.
ایسنا