gardeshban.ir

سازه معماری با ساختارسنگی به شکل دایره ای (مدون) در پیوند با دورۀ ساسانیان در یکی از کوه‌های فیروزآباد به تازگی از سوی یکی ازدوست داران میراث فرهنگی شیراز کشف شده است. این دوست دار میراث فرهنگی که دانش آموخته اَرشد رشته باستان شناسی نیز است کمابیش یک ماه پیش با آگاهی رسانی یکی از دوستان خود که از بومیان منطقه بوده از این اثر بازدید میدانی کرده است، ولی هیچ آگاهی ای از رَوند به ثبت ملی رسیدن یا نرسیدن آن نداشته است. از همین روی، در سفری دیگر و بازدید میدانی وی به همراه نگارنده که در 28 آذرماه به شهرستان فیروزآباد انجام شد و با پیگیری نگارنده در اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در بخش ثبت آثارتاریخی و فرهنگی و بررسی‌های کارشناسان میراث فرهنگی روشن شد که این اثر تاریخی و باستانی از دیده ها پنهان بوده و تا کنون به ثبت ملی نرسیده است.

همچنین کارشناسان باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان با دیدن نگاره های این اثر با نگرش به ریخت آن و همانندی‌هایی که این اثر با دیگر آثار هَمسان در کوه‌های استان داشته و برپایه تجربه و دانش خویش، آن را سازه ای مِعماری با ساختاری سنگی برای گورسپاری (تدفین) دسته جمعی و گروهی در کنار یک دیگر دانسته اند که به گورهای سنگ چینی و در نزد توده مردم به «خِرف خانه» نامدار بوده که از آنِ دورۀ ساسانیان است. اما با این همه، کارشناسان باستان شناسی میراث فرهنگی باورمند هستند که، اظهارنظر دقیق و علمی و محکم آن نیازمند بازدیدهای میدانی و بررسی های بیشتر است.

با این همه، نگارنده همه داده‌های لازم و نگاره‌های اثر را به کارشناسان میراث فرهنگی داده تا با پیگیری‌های آن‌ها بتوان پرونده ثبتی آن را گشوده و زیر حفاظت و پاسداری ادارۀ میراث فرهنگی شهرستان فیروزآباد و استان قرار گیرد.

 

 اما امید صمدی، باستان شناس و هَموَند (عضو) هیات مدیر0 انجمن فرزندان پارسه که این سازه معماری ارزشمند را برای نخستین بار شناسایی کرده است درباره کاربری آن گفت:  نقشه سازه معماری سراسر دایره‌ای شکل بوده و روشن است که با ژرف نگری (دقت) و نظارت، اثر پدید آمده است. همچنین در سازه از سنگ‌های بزرگ و جدا شده از کانی (معدن) بهره برده‌اند که تا حدود فراوانی در شکل دادن و پاک تراش کردن آن‌ها کوشیده شده است. ویرانه‌های به جا مانده از اثر، نشان دهنده آن است که همانند بسیاری از آثار تاریخی و باستانی، خوشبختانه تا به امروز زیر و رو و آشفته نشده است و دارای سنگ‌ها و گِل‌ولای فراوانی نیستند. این اَمر بیانگر آن است که سازه به گمان فراوان دارای دیواره های نه چندان بلند و بدون پوشش بوده است و به گونه ای سازه ای با فضای باز به شمار می رفته است که برای قطعی شدن این فرضیه نیاز به کاوش های باستان شناختی است.

 

صمدی در دنباله سخنانش اَفزود:  بنابر شواهد موجود همانند موقعیت قرارگیری سازه در بلندای تپه و نبود تکیه به هر دیواره یا صخره‌ای طبیعی، وجود تکه‌های شکسته و پراکنده سفال و از همه مهم تر پیچیدگی چیدمان دیواره سازه و بزرگی برخی از تکه های سنگ که تا به یک تُن وزن نیز می رسند، به هیچ روی سازه موجود اثری ساخته شده به دست عشایر و برای کاربری و نگهداری دام و جانوران نبوده است و نمونه های عشایری موجود که در دشت فیروزآباد نیز، کم نبوده بسیار ساده‌تر و متفاوت‌تر با اثر شناخته شده و مورد بحث ما هستند.

 

 

این باستان شناس و دوست دار میراث فرهنگی درباره این که، گفته می شود شاید کاربری سازه معماری کشف شده، گورهای سنگ چینی ساسانی که به «خِرف خانه» نامدار هستند، باشد، گفت: درهمه نمونه‌های بررسی و شناخته شده چُنین سازه هایی که در جنوب ایران به ویژه سرزمین پارس کم نیستند، شوربختانه بیشتر آن‌ها به وسیلۀ سودجویان اَموال تاریخی و فرهنگی به آز (طمع) دستیابی به گنج خیالی و پوچ، شکافته شده‌اند و در شمار اَندکی از آن‌ها می‌توان نقشه یا سازه‌های مهندسی شده را با بهره‌گیری از سنگ جدا گشته از معدن یا پاک تراش یافت. همچنین در همه نمونه‌های موجود که اتفاقا ده‌ها نمونه از آن در همان کوهی که سازه معماری مورد بحث قرار گرفته، وجود دارد از سنگ‌های به اصطلاح لاشه سنگ و پراکنده موجود در بستر طبیعی کوه بهره برده‌اَند و بدون نمونه و الگوی چیدمانی خاص بر روی هم چیده شده اند تا بستر دُور کالبد را بپوشاند و همگی سر پوشیده بوده است. در نمونه موجود که پیش از این نام برده شده، سازه از دید نقشه سراسر گِرد و مهندسی شده برپا گردیده از سنگ‌های نیمه پاک تراش و فرم داده شده که برخی تا یک تُن می‌توانند وزن داشته باشند، استفاده شده و به گمان فراوان فضا بدون پوشش بوده است که همگی این شواهد کاربری گورسپاری (تدفینی) به منظور قرارگرفتن جسد یک فرد یا چندین تَن را در این مکان رد می‌کند. از همین روی و همچنان و با نگرش به شواهد کنونی، سازه موجود را می توان اثری با کارکرد آیینی یا دَخمه‌ای برای آیین (مراسم) دَخمه‌گذاری بر پایۀ آیین مَزدیَسنا (زرتشتی) پنداشته و هرگونه اظهارنظر بیشتر و علمی تر نیاز به پژوهش‌های جدی‌تر همانند کاوش‌های باستان شناختی دارد».

تارنمای فرهنگی مهرگان نوشت، با کشف این سازه معماری با هرکاربری که برای آن قائل باشیم، برگ زرینی دیگر بر بالندگی‌ها و افتخارات شهرستان فیروزآباد که خاستگاه ساسانیان بوده، اَفزوده خواهد شد و یادگار ارزشمند تاریخی و فرهنگی دیگری شناسایی و به ثبت ملی در آینده خواهد رسید که بی گمان برگ برنده‌ای در گام نخست برای سرزمین جاویدان پارس و در گام دیگر برای ایران اهورایی خواهد بود. یادمان باشد که سراسر کشور به ویژه سرزمین پارس دارای یادگارهای فرهنگی و گنجینه‌های بی‌شماری به یادگار مانده از نیاکان پاک سرشتمان است که پشتوانه و آبرو و شناسنامه بالنده و غرورآمیز مردم است و بایسته است با مستندنگاری هرچه زودتر مسئولان میراث فرهنگی از آثار موجود و با کمک و همکاری همه مردم و نهادها و سازمان های دولتی و غیردولتی در حفظ و پاسداری از آن‌ها کوشا باشیم.