روزنامههای کیهان و جمهوری اسلامی در اردیبهشت ۱۳۶۵ خبر کشف مجسمهای فلزی در هرمزگان را منتشر کردند. مهدی رهبر در همان سال از مرکز باستانشناسی ایران برای بررسی مجسمه و بازدید از محل کشف آن به منطقه اعزام شد. این یافته که در روستای بُسته میمند بخش فارغان شهرستان حاجیآباد در حین فعالیت کشاورزی نمایان شده بود، مربوط به یک مجسمه شیر نر است که ۶۲ کیلوگرم وزن داشته، تماماً از مفرغ ساختهشده و احتمالاً مربوط به دوره هخامنشی است. رهبر بهمنظور بازدید از کشف مجسمه، منطقه بُسته و میمند را بررسی کرد که درنتیجه آن آثاری همچون تپه باستانی، آسیاب آبی، اتراق گاه، کورههای ذوب فلز، گورستان و قلعه از هزاره سوم پ.م تا دوره اسلامی را شناسایی کرد. از آنجاکه در زمان اتفاقات پیشگفته، میراثفرهنگی استان هرمزگان زیر نظر استان کرمان اداره میشد، مجسمه به آن استان منتقل شد و هماکنون در باغموزه هرندی شهر کرمان نگهداری میشود.
کاوش شهر حریره
به دنبال بازدید مسئولان سازمان میراثفرهنگی کشور در اوایل سال ۱۳۷۰ از جزیره کیش، با هدف بازسازی عمارت قاجاری «منزل شیخ» و تبدیل آن به موزه و همچنین مطالعات باستانشناسی جزیره، محمود موسوی طی دو فصل در سالهای ۷۱-۱۳۷۰ اقدام به بررسی جزیره و کاوش در شهر «حریره» کرد. در نتیجه این مطالعات، آثاری از قرن پنجم تا اوایل قرن دهم ه.ق به دست آمد. در کاوش شهر حریره نیز بخشهای کارگاهی و صنعتی، حمام، خانه اعیانی، کارگاه و انبار چوب قدیمی، گورستان اسلامی و سیستم آبرسانی نمایان شد. احمد کبیری و عادل فرهنگی نیز در کنار مرمت مسجد محله قدیمی «ماشه» و «خانه شیخ»، اقدام به مرمت سازههای بهدستآمده از این کاوشها کردند.
در سال ۱۳۷۸ فاطمه کریمی کاوش در شهر حریره را از سر گرفت که حاصل آن، نمایانسازی فضای مسجد قدیمی با ساختارهایی از چند دوره متوالی بود. زرین تاج شیبانی نیز در سال ۱۳۸۰ عملیات باستانشناسی در مسجد ماشه، مسجد حریره و مطالعات تکمیلی در مورد خانه موسوم به «اعیانی» را سرپرستی کرد. در بهار و تابستان ۱۳۸۴ سامان سورتیچی کاوشهای شهر حریره شامل عملیات لایهنگاری و بازنشانی خانه عیانی را ادامه داد. از یافتههای مهم این فصل از کاوشهای حریره میتوان به تعداد زیادی سکه از جمله سکههای مربوط به چین و ظروف سلادن با مهر این کشور اشاره کرد که بیانگر نقش کلیدی جزیره کیش در مراودات چندجانبه ایران و چین است. آخرین فعالیت باستانشناسی در شهر حریره نیز مربوط به کاوش سیمین لک پور در سال ۱۳۸۵ است.
نمایان شدن پل تاریخی بر اثر بارندگی
طی بارندگی سال ۱۳۷۱، بقایای پلی در نزدیکی روستای نیمه کاره و جاده بندرعباس ـ لار نمایان شد؛ امروزه این پل به نام «لاتیدان» شناخته میشود. پل لاتیدان بر روی رودخانه «کُل/ کول»، در ابتدا بهمنظور عبور نیروهای نظامی صفوی در نبرد با نیروی دریایی پرتغال حاضر در خلیجفارس، احداث شد و بعدها بهعنوان یکی از پلهای مسیر کاروانی بندرعباس ـ لار، کاربری تجاری به خود گرفت. این پل که در ۵۰ کیلومتری غرب بندرعباس قرار دارد، یکی از طولانیترین پلهای ایران بوده که در زمانآبادانی، ۱/۵ کیلومتر طول داشته است. در حال حاضر از ۲۰۰ دهانه احتمالی، تنها ۷۰ دهانه آن باقیمانده است. برخلاف دیگر پلهای عهد صفوی که از آجر ساخته میشدند، این پل با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، از سنگ و ساروج ساختهشده است. از ویژگیهای دیگر این پل، اندود عایق گونهای است که بدنه کلی پل را پوشانده است. این پل که در بین مردم بومی، به پل «شاهعباسی» معروف است، طی چند مرحله مرمتشده است.
فاطمه کریمی در سالهای ۷۳-۱۳۷۲، کاوشهای پیش از انقلاب «قلعه پرتغالیهای» جزیره هرمز را ادامه داد، اما نتایج آن هرگز منتشر نشد و گزارشی نیز از آن در دست نیست. شمار قابلتوجهی چینی آبی ـ سفید حاصل از این کاوش در موزه ملی ایران نگهداری میشود، به وسیله فخری دانش پور پرور مورد مطالعه قرار گرفت. این یافتهها بیانگر ارتباط مستقیم تجاری ایران و چین طی قرون هشتم تا دهم ه.ق است.
سید محمود میراسکندری در فروردین ۱۳۷۵ از غار «سادرمند» واقع در روستای گزدان، «جاسک کهنه» بازدید کرد. مجموعه غارهای سادرمند، دستکند هستند که در آنها تعداد ستون و فضاهایی برای قرار دادن اشیایی همچون پیهسوز تعبیهشده است.
میراسکندری در سال ۱۳۷۷ به تعیین حریم و شناسایی آثار جاسک کهنه پرداخت و چند سنگقبر قدیمی و حکاکی شده از دوران اسلامی را به بندرعباس منتقل کرد.
کشف اشیای شیشهای در قلعه پرتغالیها
در سالهای ۷۹-۱۳۷۸ و ۸۱-۱۳۸۰ احسان یغمایی طی دو فصل اقدام به کاوش در «قلعه پرتغالیهای» قشم کرد. این قلعه که در شمال شرق جزیره واقعشده، در طول دورههای صفوی ـ قاجار مورد استفاده بوده است. از مهمترین نتایج بهدستآمده در این کاوش، نمایان شدن فضاهای درونی قلعه و برجهای چهارگانه آن است. همچنین مجموعه قابلتوجهی از اشیای شیشهای، شمار زیادی سفال ساده، لعابدار، سلادن و چینی آبی ـ سفید و گلولههای سنگی و فلزی مربوط به دورههای صفوی ـ قاجار نیز به دست آمد.
پناهگاه صخرهای «اشکت/ اشگفت آهو» در ارتفاعات کوه گاوبست در شمال شهر بستک و در ارتفاع ۱۷۸۵ متر از سطح دریا قرار دارد. این پناهگاه حاوی مجموعه نقاشیهای منحصربهفردی شامل مردان شکارچی کماندار، نقش دست انسان، نقوش حیوانی از جمله گربهسانان، گاوسانان و احتمالاً اسب سانان است که با ماده رنگی گل اخری بر سقف و دیواره پناهگاه ایجاد شدهاند. این پناهگاه که به وسیله بومیان منطقه کشفشده است، نخستین بار به وسیله خالد صادقی در سال ۱۳۸۰ مورد مطالعه قرار گرفت. بیگلری و همکارانش در بهار ۱۳۸۹ اقدام به بررسی و مستندسازی نقوش، تهیه پلان پناهگاه و بررسی یک قطعه شکسته از نقوش برای شناسایی ترکیب ماده رنگی به روش طیفسنجی فلورسانس پرتوایکس کردند. علاوه بر این، با بررسی در خود پناهگاه و اطراف آن، مجموعه دستساختههای سنگی جمعآوری کردند که مربوط به دورههای فراپارینهسنگی ـ نوسنگی است. در تابستان سال بعد، مجید طوافی بهمنظور تعیین حریم و اقدامات حفاظتی در این پناهگاه گمانهزنی انجام داد.
در تابستان ۱۳۸۳ مرجان روایی با هدف شناخت ارزش تاریخی، تعیین حریم عرصه و پیشنهاد حریم، اقدام به گمانهزنی بنای «حمام گپ» در مرکز شهر بندرعباس کرد. با توجه به تخریب کامل و تسطیح «حمام کارگزاری» و «حمام ناصری» در بندرعباس، حمام گپ که اثری از دوره قاجاری است، از اهمیت قابلتوجهی برخوردار است.
سیامک سرلک بررسیهای باستانشناختی دشت میناب (دهستان گوربند و حومه) را در زمستان ۱۳۸۲ آغاز کرد و در زمستان ۱۳۸۴ و بهار ۱۳۸۵ مرحله دوم آن (بندزرک) را به انجام رساند. حاصل این بررسیها، شناسایی ۱۶۹ اثر از دوران پارینهسنگی تا دوره اسلامی متأخر است.
در آذرماه ۱۳۸۳، مدیریت محیطزیست منطقه آزاد قشم، مستقلاً از باستانشناس استرالیایی دنیل پاتس (Daniel T.Potts) که در حوزه خلیجفارس و همچنین نواحی جنوبی ایران سابقه پژوهشهای باستانشناختی دارد، برای بازدید از جزیره قشم دعوت به عمل آورد. این گروه طی برنامه هشتروزه در جزیره، آثاری از دوره اشکانی و ساسانی را بررسی و شناسایی کردند.
یک هیئت مشترک ایرانی ـ انگلیسی به سرپرستی علیرضا خسروزاده و درک کنت (Derek Kennet) در فروردین ۱۳۸۴، اقدام به بازبینی و بازنگری محوطههای شناساییشده از سوی اندرو ویلیامسون (Andrew Williamson) (سالهای ۷۱-۱۹۶۸ م) در سواحل شمالی تنگه هرمز و دریای عمان کرددند. طی این بررسی ۱۱ روزه، ۳۳ محوطه از هزاره چهارم پ.م تا دوره اسلامی متأخر شناسایی شد که مهمترین آنها، محوطه کلیدی «کهور لنگر چینی» (مُغ بِریمی/ نخل ابراهیمی) بزرگترین محوطه اشکانی در سواحل شمالی خلیجفارس است.
کشف ۵۳ اثر از عصر آهم در جزیره قشم
خسروزاده در بهمن و اسفند ۱۳۸۴ اقدام به بررسی جزیره قشم کرد. طی این بررسی که با هدف مطالعه مواد فرهنگی و پی بردن به ارتباطات تجاری و اقتصادی با حوزه جنوبی خلیجفارس صورت گرفت، ۵۳ اثر از عصر آهن ۳ تا دوره اسلامی متأخر شناسایی شد. این بررسیها در زمستان ۱۳۹۰ ادامه یافت که حاصل آن، شناسایی ۱۳۹ اثر دیگر از هزاره سوم پ.م تا دوره اسلامی متأخر بود. این نخستین شواهد از دورههای پیشازتاریخ در جزایر هرمزگان به شمار میآید.
بخش مرکزی شهرستان بندرعباس در زمستان ۱۳۸۴ از سوی حسین توفیقیان مورد بررسی قرار گرفت. طی این بررسی ۵۲ اثر از دوره نوسنگی بیسفال تا دوره اسلامی متأخر شناسایی شد. محوطه «تُم کافرون/ چاه لَرد» سر خون، که منتسب به دوره نوسنگی بیسفال (هزاره هشتم پ.م) است، تنها محوطه شناختهشده تا به امروز از این دوره در هرمزگان است. به نظر میرسد در صورت کاوش علمی این محوطه، بتوان به اطلاعات ارزشمندی در خصوص روستانشینی اولیه در منطقه دستیافت.
بررسیهای باستانشناختی شهرستان گاوبندی (پارسیان امروز) با هدف شناخت مراحل تاریخی ـ فرهنگی منطقه در سال ۱۳۸۴ به سرپرستی علیرضا عسکری چاوردی انجام شد که در نتیجه آن، ۵۴ اثر از هزاره چهارم پ.م تا دوره اسلامی متأخر شناسایی شد.
سرلک در زمستان ۱۳۸۴ و بهار ۱۳۸۵ اقدام به بررسی بخش مرکزی شهرستان رودان کرد که منجر به شناسایی ۳۳ اثر از هزاره سوم پ.م تا دوره اسلامی متأخر شد.
در اسفند ۱۳۸۴ و فروردین ۱۳۸۵ بخش مرکزی شهرستان حاجیآباد به سرپرستی مرجان روایی مورد بررسی قرار گرفت که حاصل آن شناسایی ۱۰۰ اثر از دوره پارینهسنگی میانی تا دوره اسلامی متأخر بود. این نخستین گزارش از یافتههای دوره پارینهسنگی در دشتهای شمالی هرمزگان است.
شناسایی ۲۰۰ اثر از دوره آغاز نوسیگی و نوسنگی در بستک
احمدعلی اسدی با هدف شناخت تحولات تاریخی و باستانشناختی، الگوهای استقراری و زندگی اجتماعی و اقتصادی، در زمستان ۱۳۸۴ و بهار ۱۳۸۵ اقدام به بررسی شهرستان بستک کرد که طی آن ۲۰۰ اثر از دوره آغاز نوسنگی و نوسنگی تا دوره اسلامی متأخر شناسایی شد.
عباس نوروزی در پاییز و زمستان ۱۳۸۵ دهستانهای پل و کهورستان شهرستان بندر خمیر را به مدت ۵۰ روز بررسی کرد که در نتیجه آن، ۱۸۲ اثر از هزاره اول پ.م تا دوره اسلامی متأخر شناسایی شد. او در ادامه، بررسی باستانشناختی بخش مرکزی شهرستان جاسک را در زمستان ۱۳۸۵ انجام داد که حاصل آن، شناسایی ۵۲ اثر از هزاره سوم پ.م تا دوره اسلامی متأخر بود.
بررسی باستانشناسی بندر لنگه طی ۴۵ روز در زمستان ۱۳۸۵ از سوی داوود آبیان صورت گرفت که طی آن ۱۸۰ اثر از دورههای صفوی تا قاجار شناسایی شد. در ادامه، به علت مدفون شدن احتمالی آثار دوران تاریخی با توجه به حجم عظیم رسوبات منطقه و نیاز به مطالعات لایهنگاری، آبیان در زمستان همان سال اقدام به کاوش در «قلعه پرتغالیهای» بندرکنگ کرد.
در سال ۱۳۸۵ بررسی باستانشناسی زیرآب در سواحل جزایر قشم، هرمز، هنگام و لارک از سوی واحد باستانشناسی زیرآب پژوهشکده باستانشناسی انجام شد. از مهمترین نتایج این بررسی، کشف بخشهایی از اسکلههای قدیمی قلعه قشم به همراه یک لنگر فلزی، کشف یک کشتی مخروبه از سواحل جزیره از مهمترین دستاوردهای این برنامه بود.
سیامک سرلک بین سالهای ۹۰-۱۳۸۶، محوطه «مُغ بریمی/ نخل ابراهیمی» را طی ۵ فصل کاوش کرد. این محوطه که در ۳ کیلومتری جنوب غرب روستای مغ بریمی از دهستان تیاب در بخش مرکزی شهرستان میناب واقعشده است، شامل یک دژ مرکزی، تأسیسات وابسته و فضاهای معماری است، نزدیک به ۳ هکتار وسعت داشته که به دلیل تخریبهای انسانی، تنها ۱/۵ هکتار از آن باقی مانده است. از یافتههای بخش دژ (مقر حکومتی ـ نظامی و بازرگانی) میتوان به شواهد سفالگری، فلز گری، صنایع سنگی و شیشهگری اشاره کرد. همچنین شیوه تدفین گور خمرهای با سنت چمپاتهای و شیوه تدفین چالهای از نکات مهم گورستان این محوطه است. مغ بریمی، یکی از بزرگترین دژهای حکومتی ـ نظامی شناختهشده دوره اشکانی در کرانههای خلیجفارس است که با توجه به نتایج آزمایشها کربن ۱۴ و ترمولومینسانس به ۲۱۰۰ سال پیش سنیابی شده است.
محوطه «تم مارون» تپهای است که در فاصله ۲ کیلومتری غرب روستای قلعه کمیز و یک کیلومتری شرق روستای خیرآباد، در بخش مرکزی شهرستان رودان قرار دارد. این تپه سالهای پیش از انقلاب در بررسی جهانگیر یاسی شناسایی و کاوشهای محدودی نیز در آن انجامشده بود که در نتیجه آن، سفالهایی از هزاره سوم پ.م و دوره اسلامی به دست آمد. این محوطه در کنار «تم سلطان میران» (یکی از تپههای اقماری آن)، به وسیله سرلک و نوروزی طی چهارفصل در سالهای ۹۳-۱۳۸۶ لایهنگاری و کاوش شد. در نتیجه این کاوشها، آثاری از اواخر هزاره چهارم تا دورههای پارت و ساسانی و همچنین سدههای اولیه اسلامی به دست آمد. از نتایج جالبتوجه کاوشهای تم مارون، شواهد فعالیتهای صنعتی همچون فلزگری، شیشه گری و سفالگری است.
کاوش معبد هندوها
فخری دانش پورپرور در تابستان ۱۳۸۷ در محوطه «معبد هندوهای» بندرعباس، اقدام به کاوش کرد. از یافتههای این کاوش میتوان به انواع سفالهای ساده، لعاب دار و همراه با نقشکند، اشیای فلزی همچون دستبند، ظروف و پیه سوز و سکه اشاره کرد؛ اکثر یافتهها مربوط به دوره قاجار و برخی از آنها نیز احتمالا مربوط به دوره صفوی هستند. علاوه بر این، در پایینترین لایهها که مضطرب و به هم ریخته بودند، تعدادی سفالهای هزاره سوم پ.م قابل مقایسه با نمونههای حوزه فرهنگی جنوب شرق ایران به دست آمد.
«گورستان گوری» در شهرستان رودان طی دو فصل در سالهای ۸۸-۱۳۸۷ به وسیله عباس نوروزی کاوش شد. در این گورستان، تدفینها به صورت جمع شده و جنینی در گورهای چهارچین سنگی انجام شدهاند. در مجموع طی این دو فصل ۴۴ گور مورد کاوش قرار گرفت که مقدار قابل توجهی اشیای تدفینی و هدایای قبور از جمله خنجر آهنی، سرپلیمانهای آهنی و مفرغی، حلقههای تزئینی عمیق، خمیر شیشه، صدف و استخوان به دست آمد. علیرغم حفاریهای غیرمجاز، تخریب و غارت گورها، این گورستان یکی از مهمترین گورستانهای اشکانی ـ ساسانی شناختهشده در منطقه است. یافتههای این گورستان بیانگر وجود صنایعی همچون فلزکاری، سفالگری و تراش سنگ در جامعه گروی است.
«قلعه کهنه تارم» در بخش مرکزی شهرستان حاجیآباد، در ۳ کیلومتری جنوب روستای تارم و در جنوب جاده بندرعباس ـ شیراز قرارگرفته است. این قلعه به وسیله مرجان روایی در بررسیهای سال ۱۳۸۴ شناسایی و مستندسازی شد و بین سالهای ۹۱-۱۳۸۷ طی چهارفصل با اهدافی همچون لایهنگاری، تعیین عرصه و حریم پیشنهادی، شناخت مراحل ساختوساز و مرمت حصار، مورد کاوش قرار گرفت. قلعه کهنه تارم، محوطهای است به وسعت تقریبی ۱۰۰ هکتار که حصار قلعه، بخش درونی آن را به مساحت تقریبی ۱۵ هکتار از دیگر بخشهای بیرونی جدا کرده است. بخش اصلی و میانی قلعه، شهری مربع شکل است که چهار ضلع آن در چهار جهت اصلی قرارگرفته و طول هر ضلع دستکم ۲۵۰ متر است. از عمدهترین یافتههای این کاوشها میتوان به سفالهای ساده و لعابدار، سلادن، چینی آبی ـ سفید، سکههای مسی و مفرغی، اشیاء شیشهای و مهرههای تزئینی اشاره کرد. قلعه کهنه تارم مربوط به سدههای اولیه، میانه و متأخر اسلامی است، همچنین آثاری از استقراری کوچک در دوره ساسانی نیز شناساییشده است.
شناسایی ۵ محوطه باز در دشن میناب
عبدالرضا دشتی زاده در زمستان ۱۳۸۷ اقدام به بررسی دشت میناب کرد که در نتیجه آن ۵ محوطه باز از دورههای پارینهسنگی قدیم و میانی شناسایی شد. پس از آن دشتی زاده به بررسی بخشی از دشت رودان پرداخت که نتیجه آن نیز شناسایی پنج محوطه باز پارینهسنگی بود. بررسی دشت رودان بیانگر ظرفیت مهم این منطقه در باستان شناسایی پارینهسنگی بهویژه دورههای پارینهسنگی قدیم و میانی است. او در ادامه، محوطه باز «بام قشم»، منتسب به دورههای پارینهسنگی قدیم و میانی در زمینهای مرتفع ژئوپارک جزیره قشم را بررسی و شناسایی کرد. این محوطه در خردادماه سال ۱۳۹۵ از سوی سید مرتضی رحمتی کاوش شد. طبق مشاهدات اولیه، این محوطه بهعنوان یک کارگاه ابزارسازی در دوره پارینهسنگی میانی مورد استفاده بوده است که با توجه به وفور قلوهسنگهای مختلف، انسانهای اولیه در این محل ابزار سنگی را تولید و احتمالاً در سکونتگاههای خود در خارج از این محوطه استفاده میکردند.
بررسی باستانشناختی دهستان سردشت شهرستان بشاگرد در بهار ۱۳۸۸ از سوی سمیه پودات انجام شد. طی این بررسی ۱۳۰ اثر از دوران پیش از تاریخ تا دوره اسلامی متأخر شناسایی شد. از نتایج مهم این بررسی، درک رابطه بین منطقه سردشت و دیگر نقاط حوزه فرهنگی جنوب شرقی ایران در هزاره سوم پ.م تا دوران اسلامی است.
در تابستان و پاییز سال ۱۳۸۹، قلعه پرتغالیهای قشم بهوسیله سازمان منطقه آزاد قشم پاکسازی و ساماندهی شد. در این عملیات بسیاری از یافتههای باستانی از جمله گلولههای فلزی توپ و گلولههای سنگی از دوره صفوی به دست آمد.
در سال ۱۳۹۰ محوطه «چُخا» به سرپرستی عباس نوروزی و سیامک سرلک برای تعیین حریم، گمانهزنی شد. در کاوش این محوطه که تپهای است در ساحل خور چُخا (یکی از ۵ خور اصلی میناب)، آثار معماری و یافتههایی همچون سلادون و سفال آبی ـ سفید به دست آمد که بیانگر ارتباط این منطقه با آسیای شرقی و چین در دوره صفویه است.
محوطه «تمب پرگان» در فاصله ۳ کیلومتری شهر جناح شهرستان بستک واقعشده است. این محوطه از سوی احمدعلی اسدی در زمستانهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۵ کاوش شد. طی این کاوشها، بقایای بنایی با سه دوره استقراری اصلی نمایان شد که با توجه به یافتههایی همچون سفال و سکه، مربوط به دوره ساسانی است. این بنا شامل یک سازه مدور ساختهشده با ۲۰ عدد جرز سنگی است که در مرکز فضای مدور، بقایای یک ستون گرد وجود دارد. بنابر شواهد بهدستآمده، بر روی فضای مرکزی بنا، گنبدی مدور و همچنین یک حصار خشتی مدور با چهار نیم برج در جهات اصلی، در اطراف فضای مرکزی قرار داشته و در نهایت کل مجموعه با یک خندق محافظت میشده است. بنای تمب پرگان با توجه به نقشه منحصربهفرد، دارای ارزش معماری قابلتوجهی است که نمونه همانند آن تاکنون شناسایی نشده و احتمالاً توأمان کاربرد علمی ـ رصدخانهای و همچنین نیایشگاهی و آیینی داشته است.
«تپه سردشت» در میانه شهر سردشت، مرکز شهرستان بشاگرد واقعشده است. به دلیل خطر فرسایشهای طبیعی و انسانی در این تپه، لزوم بررسی و مطالعه دقیق و تعیین عرصه و حریم آن احساس شد؛ از اینرو پودات در زمستان ۱۳۹۰ و بهار ۱۳۹۱ اقدام به گمانهزنی تپه سردشت بهمنظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم کرد. با توجه به سفالهای سطحی و یافتههای حاصل از گمانهزنی، تپه سردشت از هزاره سوم پ.م تا دوران اسلامی استقرار داشته و معرف فرهنگ هلیل رود ـ جازموریان است.
در بهار ۱۳۹۱، کاوش در «قلعه نادری» بندر لافت جزیره قشم به سرپرستی بابک مرادی صورت گرفت. این قلعه با پلان مربع از مصالح سنگ و ساروج ساختهشده است و به دورههای صفوی ـ نادری منتسب است. در میان یافتههای این کاوش، مجموعه قابلتوجهی از بقایای جانوری بهویژه نمونههای آبزی به دست آمد که از سوی مرجان شکور مورد مطالعه قرارگرفته است.
احسان یغمایی در خرداد ۱۳۹۱ اقدام به گمانهزنی «تُم کلات» واقع در منطقه تخت شهرستان بندرعباس کرد. در سطح این محوطه که تپهای است به ارتفاع نزدیک به ۷ متر از سطح دشت پیرامون، سفالهایی از هزاره سوم پ.م تا دوره اسلامی متأخر به دست آمد. در اثر فعالیتهای کشاورزی، تمامی لایهها بههمخورده و آشفته شده؛ ازاینرو اثری از معماری بر جای نمانده است.
در پاییز ۱۳۹۱ بخشهای شمالی و غربی جزیره ابوموسی توسط محمد اسماعیل اسماعیلی جلودار و علیرضا خسروانی طی ۵ روز موردبررسی قرار گرفت. علاوه بر محدودیتهای جزیره، ۷ محوطه از دوره ساسانی و اسلامی شناسایی شد.