گردشبان (gardeshban.ir) : اکبر عابدی، سرپرست هیات باستانشناسی با اعلام این خبر گفت: در راستا مطالعات پیش از تاریخی شمال غرب ایران و حوضه دریاچه ارومیه و به منظور حفاظت و صیانت از محوطههای باستانی میراث فرهنگی کشور، اولین فصل پروژه باستانشناسی لیلان باعنوان گمانهزنی به منظور لایهنگاری، تعیین عرصه و پیشنهاد حریمالله قلی تپه سی لیلان با مجوز رسمی پژوهشگاه با همکاری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان شرقی و موسسه باستانشناسی آلمان آغاز شد.
عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه هنر اسلامی تبریز افزود: تپه الله قلی لیلان در بخش لیلان شهرستان ملکان در جنوب شرق دریاچه ارومیه و در جنوب غربی ترین نقطه استان آذربایجان شرقی واقع شده و در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبتی ۳۰۸۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این باستان شناس اظهار کرد: از آنجا که دشت لیلان در جنوب شرق دریاچه ارومیه و جنوبیترین شهر استان آذربایجان شرقی یکی از مهمترین دشتهای پیش از تاریخی و تاریخی این منطقه به شمار میآید و با توجه به پرسشها و ابهامات اساسی در رابطه با نوسنگی و مس و سنگ این منطقه از شمال غرب ایران و همچنین با توجه به اهمیت دو محوطه نوسنگی الله قلی تپه سی و تپه چمن اولین فصل مطالعات باستان شناسی و همچنین تعیین عرصه و پیشنهاد حریم جهت حفاظت محوطهها در تپه نوسنگی الله قلی تپه سی لیلان انجام گرفت.
عابدی افزود: این پروژه آغاز شده تا بتوان ضمن حفاظت از این دو محوطه ارزشمند به بازنگری گاهنگاری دقیق، مواد فرهنگی نوسنگی این منطقه و همچنین به جایگاه این دو محوطه بسیار مهم در مطالعات نوسنگی شمال غرب ایران و غرب آسیا و نیز روابط منطقهای و فرامنطقهای و تجارت با مناطق همجوار شرق آناتولی، شمال بینالنهرین و قفقاز جنوبی از یک سو و با غرب و جنوب دریاچه ارومیه از سوی دیگر پرداخت.
او گفت: بررسیهای اولیه بر روی آثار سطحی نشانگر حضور آثار شاخصی از دوره نوسنگی حاجی فیروز - حسونا و حتی شواهد قدیمیتر از دوره حاجی فیروز در این منطقه حکایت داشت که با توجه به نبود مطالعات دقیق نوسنگی در این استان و شرق دریاچه ارومیه، وجود این آثار اطلاعات ما را از وضعیت جوامع پیش از تاریخی نوسنگی و گاهنگاری این منطقه و روابط فرامنطقهای آن با مناطق همجوار را تا حدود زیادی روشن ساخت.
سرپرست هیات باستان شناسی با بیان اینکه در راستا فصل اول مطالعات تپه الله قلی لیلان، گمانه لایهنگاری و ۱۳ گمانه تعیین عرصه و حریم ایجاد و مورد کاوش قرار گرفت که نتایج جالب توجهی و ارزشمندی را به همراه داشت، تصریح کرد: گمانههای لایهنگاری نشان داد که استقرار در این محوطه از آغاز دوران نوسنگی باسفال در حدود ۶ هزارو ۸۰۰تا هزارو ۷۰۰ پیش از میلاد آغاز و به مدت حدود یک هزاره و تا پنچ هزارو ۸۰۰ تا پنج هزارو ۷۰۰ پیش از میلاد ادامه یافته است.
عابدی خاطرنشان کرد: کاوشهای اولین فصل تپه لیلان روشن ساخت که این محوطه به همراه محوطه همجوار آن یعنی تپه چمن، قدیمیترین روستاهای نوسنگی آذربایجان ایران را تشکیل میدهند که تپه لیلان یک روستا بسیار بزرگی به وسعت حدود ۴ هکتار را شامل میشود که دارای ۹ متر نهشته و آثار فرهنگی متعلق به دوره نوسنگی است که از این حیث این محوطه را در زمره شاخصترین و بزرگترین روستاهای آغازین نوسنگی غرب آسیا و شمال غرب ایران قرار میدهد.
این باستانشناس گفت: از آنجائیکه یافتههای حاصل از کاوش شواهد قدیمیتر از حاجی فیروز را در محوطه نمایان ساختند و با توجه به قدمت آثار تحتانی محوطه تپه لیلان و تپه چمن را میتوان قدیمیترین روستاهای نوسنگی با سفال در شمال غرب ایران به شمار آورد که این دو تپه به فاصله ۷۰۰ متری از یکدیگر شکل گرفتهاند که با توجه به بررسیهای سطحی در تپه چمن و کاوش در تپه لیلان می توان این گونه احتمال داد که ابتدا جوامع نوسنگی این دشت در حوالی ۷ هزار سال پیش از میلاد در تپه چمن مستقر شدهاند و پس از حدود ۳۰۰ سال استقرار این محوطه ترک شده و در تپه لیلان سکونت به مدت یک هزاره ادامه یافته است.
به گفته وی، در طی کاوش تپه لیلان شواهد فراوانی از آثار دوره نوسنگی از جمله تعداد ۱۱ کوره پخت سفال، تدفینهای نوسنگی، فازهای مختلف معماری خشتی و چینهای از جمله معماریهای راست گوشه با خشتهای پلانو – کانوکس سیگاری شکل از جمله مهمترین یافتههای این کاوش هستند.
او اظهار کرد: بیشترین یافتههای این محوطه را نیز سفالهای شاخص دوره نوسنگی از نوع حاجی فیروزی (حسونایی – سامرایی)، ابزارهای سنگی عمدتا از جنس ابسیدین و ادوات سنگی عمدتا مرتبط با کشاورزی اولیه، همچنین سردوکهای سفالی و درفشهای استخوانی تشکیل می دهند و وجود پیکرکهای حیوانی از دیگر یافتههای شاخص این روستای آغازین در این منطقه از شمال غرب ایران است.
سرپرست هیات باستان شناسی افزود: بررسی اولیه مواد فرهنگی این محوطه نشان از یک ارتباط گسترده شمال غرب ایران در دوره نوسنگی با سفال از یک سو با محوطههایی مانند حسونا، ام الدباغیه، سامرا، متارا، شمشارا، یاریم تپه و تل سوتو در شمال بینالنهرین و از سوی دیگر با محوطههای شرق آناتولی مانند حاکمی اُوسَه و نیز با محوطههای شاخص شمال سوریه و منطقه جزیره مانند تل صبی ابیاد و تل هلولا است.
او نکته شاخص دیگر در کاوشهای تپه لیلان را وجود آثار دوران تاریخی در بخشی از سطوح و لایههای فوقانی محوطه دانست که احتمالا متعلق به دوره مانایی بوده و شواهد آن در یکی از ترانشهها و سطح محوطه مشخص شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، وی در پایان گفت:۱۳ گمانه تعیین عرصه و حریم محوطه نیز این امکان را فراهم ساخت تا محدوده دقیق محوطه مشخص شود و برنامهریزیها جهت حفاظت از محوطه و جلوگیری از پیشروی کشاورزان و زمین داران اطراف محوطه به عرصه و حریم محوطه صورت گیرد که با تصویب نهایی نقشه تعیین عرصه و حریم و ابلاغ آن به مالکان و زمین داران اطراف محوطه امید است که مراحل قانونی و حقوقی جهت حفاظت هر چه بیشتر محوطه صورت گیرد.