این باغ یکی از آثار ملی ایران است که در جوار آرامگاه نادرشاه افشار ساخته شده است. با ما همراه باشید تا ضمن آشنایی با جاذبه‌های آن، با بخشی از زندگی یکی از بزرگ‌ترین پادشاهان ایران که در عین قدرت بخشیدن به ایران، کشوری متحد و یکپارچه ساخت، هم آشنا شوید.

برگی از تاریخ ایران در باغ نادری مشهد

حتما تا الان حدس زده‌اید که باغ نادری در حقیقت آرامگاه نادر شاه افشار است؛ بگذارید داستان جالبی برایتان بگویم. این روزها باغ نادری فضای بسیار آرام و ساکنی دارد، دقیقا برعکس روزگاری که خود نادر شاه در آن زندگی می‌کرد. همین شاهی که اینجا به آرامی خوابیده در یک مدت کوتاه با افغانی‌ها و عثمانی‌ها در مرزهای کشور جنگید، با شورشی‌ها داخل کشور سرشاخ شد و حتی کشورگشایی هم کرد! باورتان می‌شود که صاحب این آرامگاه پر از آرامش، آخرین جهانگشای شرق است؟

کشور ایران به واسطه قدمت و تاریخ پر هیاهوی خود، آثار ملی زیادی را در دل دارد که هر کدام روایت و معماری خاص خود را دارند. باغ نادری مشهد یکی از این آثار به جا مانده و پرافتخار است که با حدود 14 هزار مترمربع مساحت، آرامگاه نادرشاه افشار، بزرگ‌ترین پادشاه پس از اسلام ایران را در آغوش گرفته است.

این مجموعه باغ علاوه بر زیبایی، جذابیت و آرامشی که در فضای باغ و جویبارهای آن وجود دارد، رامش بنایی بزرگ دارد که شامل آرامگاه و دو تالار موزه است. این بنا بر روی سکویی دوازده پله‌ای با ارتفاع دو متر، در جوار برج بلندی که مجسمه باشکوه نادرشاه و یارانش بر روی آن قرار گرفته اند، بنا شده است.

تاریخچه ساخت باغ موزه نادری

یکی از جذابیت‌های باغ نادری مشهد، در اعماق تاریخچه ساخت آن نهفته است. داستان به این صورت بود که نادرشاه در سال 1145 هجری قمری، در زمان حیاتش دستور ساخت آرامگاهی را داد که آن را روبروی حرم امام رضا (ع)، از خشت و گل ساختند. اما پس از پایان حکومت نادر و جانشینانش، وارثان او زمین‌های اطراف آرامگاه، که وقف این مکان بودند را فروختند.

به این دلیل به تدریج آرامگاه رو به ویرانی رفت. در همین میان، آقا محمدخان قاجار هم که از هر فرصتی برای اهانت به نادرشاه استفاده می‌کرد، پس از به سلطنت رسیدن، بقایای جسد او را به تهران منتقل کرد.

گفتیم که نادرشاه یکی از بزرگ‌ترین پادشاهان ایران بود و در زمان حکومت او ایران به یکی از بزرگ‌ترین و قدرتمندترین کشورهای دنیا تبدیل شد. او همچنین با وجود اقوام مختلف، کشوری متحد و یکپارچه زیر پرچم ایران ساخت. به همین دلایل، در سال 1294 خورشیدی، به پاس قدردانی از خدمات این پادشاه بزرگ، مجلس، قانونی برای بازسازی آرامگاه او تصویب کرد.

دو سال بعد، قوام السلطنه، والی خراسان با اتکا به این قانون، آرامگاهی برای نادرشاه ساخت و استخوان‌هایش را از تهران به آرامگاه جدید، که همان باغ موزه نادری فعلی است، منتقل کرد.

این آرامگاه تا سال 1335 هجری شمسی برپا بود تا این که انجمن آثار ملی ایران، تصمیم گرفت که آرامگاهی باشکوه‌تر، در همان محل مقبره ساخته شده توسط قوام السلطنه، برای نادرشاه بسازد. این کار از سال 1336 آغاز شد و در سال 1342 به پایان رسید و در 12 فروردین همان سال هم برای بازدید عموم بازگشایی شد.

در باغ نادری مشهد چه می‌بینیم؟

باغ نادری مشهد با 14400 مترمربع مساحت، در شهر مشهد و در ضلع شمال غربی چهارراه شهدا واقع شده است که بعد از حرم امام رضا (ع)، مهمترین مکان تاریخی توریستی است که در دل شهر قرار دارد. این باغ از چهار طرف با چهار خیابان همسایه است که دور تا دور آن با دیواری از جنس سنگ گرانیت و نرده‌های آهنی به نقش تبرزین محصور شده تا آن را از خیابان جدا کند.

به محض ورود به باغ بنایی می‌بینیم با مساحت 12 هزار مترمربع که شامل مجسمه و آرامگاه نادرشاه است. این مجسمه برنزی و باشکوه که نادرشاه سوار بر اسب است، به همراه چند تن از یارانش بر روی برج بلندی است که چشم هر بیننده‌ای را خیره و بازدیدکنندگان را در همان نگاه اول مجذوب خود می‌کند.

قسمت اصلی بنای یادبود از یک بخش مرکزی که محل تدفین است و دو تالار موزه تشکیل شده است که یکی از آن‌ها موزه اسلحه دوره‌‌های مختلف تاریخ ایران و دیگری موزه اسلحه و آثار مربوط به دوران نادرشاه را نمایش می‌دهد.

در جوار برج آرامگاه، لوله توپ جنگی قرار دارد که توسط دلیر مردان ایرانی از متجاوزان پرتغالی به غنیمت گرفته شده است و در موزه این باغ نگهداری می‌شود. این توپ از نظر هنری اثری ممتاز است که در زمان سلطنت فیلیپ دوم، پادشاه اسپانیا و پرتغال در سال 1591 میلادی ساخته شده است.

در گوشه شمالی باغ نادری، یعنی سمت راست آرامگاه نادر، مزاری وجود دارد که از آن کلنل محمدتقی خان پسیان، سردار خراسان است. او از نظامیان اواخر دوره قاجاریه و اولین ایرانی بود که دوره آموزش را خلبانی دید. معماری مزار او را هم مهندس سیحون به عهده گرفت.

محوطه باغ نادری مشهد از آبریزها، حوض‌ها و جویبارهایی تشکیل شده که همه بر پایه باغ‌های ایرانی طراحی شده‌اند. در گوشه‌ای از باغ هم بناهای فرعی برای تالارهای اجتماع، کتابخانه، گلخانه و سرویس بهداشتی در نظر گرفته شده که در حال هماهنگی با بنای آرامگاه است.

یکی از تفریحات جانبی جذاب در باغ موزه نادری، سفر زمان و امکان ثبت خاطره با لباس‌های دوران افشاریه است. در ابتدای ورود به باغ اتاقکی وجود دارد که می‌توانید لباس‌های تاریخی زنانه و مردانه و همچنین زره و کلاه خود دوره افشاریه را به تن کرده و عکس این لحظه را ثبت کنید.

معماری خلاقانه باغ موزه نادری

معماری باغ نادری مشهد با درایت مهندس هوشنگ سیحون و به دست مجسمه‌ساز توانمند استاد ابوالحسن صدیقی انجام شده است. از ویژگی‌های این آرامگاه و موزه، خلاقیت و معماری منحصر به فرد آن است. زنده یاد مهندس سیحون با ترکیب نمادها و نمودهای تاریخی مختلف در یک ساختار هماهنگ، اثری ماندگار خلق کرد که به جرأت می‌توان آن را یکی از نمونه‌های فاخر معماری نوین ایران به شمار آورد.

ساختمان این بنا بر اساس دو شکل اصلی هندسی یعنی مربع و مثلث طراحی شده است که بیشتر مصالح آن از سنگ‌های خشن و سخت گرانیتی کوه سنگی مشهد، در قطعات بزرگ، هستند که نشان دهنده صلابت و عظمت نادرشاه است. همچنین طرح کلی آرامگاه یک شش ضلعی متناسب است که پوششی چادرمانند را تداعی می‌کند که گویی آرامگاه را در برگرفته و شباهت زیادی به چادرهای عشایر دارد که نادرشاه در آن هم زاده و هم کشته شد.

تالار آرامگاه به شکل مربع است که از دو دیوار باز و بسته تشکیل شده. دو دیوار قرمز رنگ داریم که به طور کامل بسته هستند و دو دیوار باز داریم که فقط ستون دارند و با فضای بیرون در ارتباطند. سنگ مزار نادرشاه در گوشه این مربع و در پناه دیوار جا خوش کرده است و مانند این است که به بیرون نگاه می‌کند.

دیوارهای قرمز رنگ از سنگ‌های مرمر اُخرایی رنگ مراغه انتخاب شده‌اند تا با ترکیب دو دیوار باز و بسته، قتل نادرشاه در چادر را بهتر تصویر کنند. همچنین این زاویه، پناه و باز بودن تالار صحنه جنگ و دفاع و حمله را تداعی می‌کند که رنگ قرمز دیوارها هم این سناریو را قوت می‌دهد. برجستگی‌های سنگی با ابعاد متفاوت از دو دیوار بیرون آمده‌اند که نیروهای مختلف نادرشاه را نشان می‌دهند. سنگ قبر هم بر اساس طرح و شکل الماس دریای نور، یادگار گرانبهای نادرشاه از فتح هندوستان، حجاری شده است.

در ساخت ستون‌های تالار آرامگاه هم از کلاه سربازان قزلباش عهد افشاریه الگوبرداری شده و طراحی آن‌ها به گونه‌ای است که از هشت مثلث با چهار قاعده در بالا و پايین تشکیل شده اند.

و اما به سراغ زیباترین بخش این باغ می‌رویم که همان مجسمه برنزی و باشکوه نادرشاه و یاران اوست. این مجسمه که با الهام از اندیشه اتحاد ایرانیان ساخته شده، بر روی برجی با ارتفاع 12 متر قرار گرفته است و به گونه‌ای طراحی شده که حالت حمله و یورش را مجسم می‌کند.

به این ترتیب که در پیشاپیش، نادرشاه سوار بر اسبی سرکش و در قامت رهبری مقتدر در حال حمله است و سه سرباز با لباس اقوام ایرانی که هر یک سلاح‌های متداول آن دوران را به دست گرفته‌اند، در پشت سر او هستند. وزن این مجسمه 14100 کیلوگرم است (یعنی تقریبا دو پراید) که با نظارت استاد ابوالحسن صدیقی در محل کارخانه ریخته‌گری برونی ایتالیا ساخته شد.

چگونه به باغ موزه نادری برویم؟

تا اینجا با زیبایی‌ها، جذابیت‌ها و اهمیت باغ نادری مشهد در دفتر تاریخ ایران زمین آشنا شدیم. در ادامه اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار می‌دهیم تا امکان برنامه ریزی بهتر برای بازدید از این مکان را داشته باشید.

ساعات کاری باغ موزه نادری

باغ نادری مشهد در تمام طول سال از ساعت 9 صبح تا 5 عصر باز است؛ به‌ جز روز اول فروردین و ایام سوگواری که در تقویم رسمی تعطیل اعلام شده‌اند.

همچنین بنا بر اعلام اداره موزه‌ها و مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، تمام موزه‌ها و سایت‌های تاریخی تنها در حالتی که وضعیت شهر موردنظر زرد و آبی باشد، باز خواهند بود و در شهرهای قرمز و نارنجی، اجازه کار و فعالیت ندارند.

بنابراین وضعیت باز و بسته بودن باغ موزه نادری در ایام کرونا کاملا به وضعیت شهر مشهد وابسته است.

هزینه بازدید

بهای بلیط این باغ موزه زیبا در سال 1400، مبلغ 30000 ریال است که آن را باید به صورت حضوری از باجه‌ای که در ابتدای ورودی قرار دارد تهیه کنید. کودکان کمتر از 6 سال، دارندگان کارت منزلت و همچنین تورلیدرها می‌توانند بدون تهیه بلیط از موزه دیدن کنند.

قابل ذکر است که بازدید از باغ نادری مشهد در روز 28 اردیبهشت، که روز جهانی موزه است، برای عموم رایگان است.

شماره تماس

شماره تماس باغ نادری مشهد، برای کسب اطلاعات بیشتر 05132224888 است.

آدرس باغ نادری مشهد

آرامگاه نادرشاه افشار در خراسان رضوی، شهر مشهد، خیابان شیرازی، ضلع شمال غربی چهارراه شهدا و در باغ موزه نادری قرار دارد.

با چه وسایل نقلیه‌ای به باغ نادری برویم؟

با قرار گرفتن باغ نادری مشهد در حوالی حرم مطهر امام رضا (ع)، دسترسی به آن از هر نقطه شهر راحت است. هر کجای مشهد که باشید وقتی مسیر حرم را پیدا کنید و به سمت آن بیایید یک چهارراه مانده به حرم، باغ موزه نادری است. می‌توانید با مترو، اتوبوس و یا تاکسی خود را به این باغ برسانید.

با استفاده از اتوبوس شهری

سازمان اتوبوسرانی مشهد، به منظور رفاه حال شهروندان، زائران و گردشگران در سفرهای درون‌شهری، خدماتی تحت عنوان مسیریابی هوشمند خطوط فراهم کرده است.

این خدمات شامل نمایش نزدیک‌ترین ایستگاه به موقیت فعلی، نمایش زمان رسیدن اتوبوس به ایستگاه، اطلاعات خطوط عبوری از هر ایستگاه، قابلیت برنامه‌ریزی سفر از قبیل هزینه، مدت زمان سفر و میانگین زمان انتظار، مسیریابی آنلاین و آفلاین خطوط و همچنین نمایش لحظه‌ای و آنلاین موقعیت مکانی اتوبوس است.

بنابراین می‌توانید به صورت آنلاین و یا با نصب اپلیکیشن، اطلاعات موردنظر را دریافت و با استفاده از اتوبوس خود را به باغ موزه نادری برسانید.

با استفاده از مترو

یکی از آسان‌ترین راه‌های رسیدن به باغ نادری استفاده از مترو است. در هر کجای شهر که باشید، کافی است از نزدیک‌ترین ایستگاه مترو استفاده کنید. مسیر خط‌های مختلف قطار شهری به این منظور به این شکل است:

در صورتی که از خط سه استفاده می‌کنید، در ایستگاه چهارراه شهدا پیاده شوید.

خط دو و چهار ایستگاه‌هایی در میدان شهدا دارند که کافی است در این ایستگاه پیاده شوید و با 5 دقیقه پیاده روی خود را به باغ نادری برسانید.

و اما اگر از خط یک استفاده می‌کنید، لازم است در ایستگاه شریعتی پیاده و مجددا خط دو را سوار شوید تا به ایستگاه میدان شهدا رفته و بعد از چند دقیقه پیاده روی، از زیبایی و شکوه این باغ زیبا لذت ببرید.

با استفاده از تاکسی

در کنار تاکسی‌های خطی و شخصی، امکان دسترسی به انواع مختلفی از تاکسی‌های اینترنتی در شهر مشهد وجود دارد که در صورت تمایل به راحتی از هر نقطه‌ای از شهر می‌توانیم درخواست خود را ثبت کرده و به باغ نادری مشهد سفر کنیم.

یک تیر و چند نشان

در این جا چند نمونه از جاذبه های گردشگری مشهد که فاصله کمی با باغ موزه نادری دارند را به شما معرفی می‌کنیم تا در صورت تمایل در زمان خود صرفه جویی کرده و به این مکان‌ها هم سری بزنید:

• حرم امام رضا (ع)
• مسجد گوهرشاد
• موزه مردم شناسی مشهد (حمام شاه یا حمام مهدی قلی بیگ)
• خانه تاریخی داروغه
• مجتمع گردشگری بابا قدرت

سخن آخر

ایران کشوری است با قدمت چند هزار ساله که جاذبه‌های طبیعی و گردشگری زیادی دارد که همه آن‌ها از امتیازات و جذابیت‌های خاص خود بهره‌مند هستند. در این مقاله به معرفی باغ نادری مشهد پرداختیم که بخشی از تاریخ ایران را در خود دارد. جذابیت‌ها، علت ساخت این بنا، تاریخچه ساخت، معماری آن و سایر اطلاعات از قبیل آدرس و روش‌های بازدید از این اثر ملی پرارزش شرح داده شد.