نگاهی بر آیین شب یلدا در زنجان

یک‌پژوهشگر عرصه تئاتر و فرهنگ‌عامه استان زنجان گفت: مانند دیگر مناطق ایران، در زنجان نیز در شب یلدا آیین‌ها خاصی وجود داشت که مردم هرساله آن‌ها را انجام می‌دادند ولی در سال‌های اخیر، آیین‌ها کمی رنگ باخته‌ است.

کد خبر: ۴۸۷۴۰

تاریخ انتشار : يکشنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۰-1400 September 28

گردشبان (gardeshban.ir) :

حسین عباسی‌نیا در گفت‌وگو با ایسنا، در رابطه با آیین زنجانی‌ها در شب یلدا، اظهار کرد: شب یلدا یک مراسم دوسویه در ایران است، زیرا مردم در گذشته به مناسبت روز اول دی‌ماه که تولد خورشید است، جشن می‌گرفتند و چون باور داشتند که خورشید متولد شده و به زمین گرما و نفس خواهد داد و یخ‌ها را آب خواهد کرد، جشن و شادی به پا می‌کردند.

وی با بیان اینکه اصلی که در ایران باستان وجود داشت، اصل ثنویت (جنگ اهورا و اهریمن) خود را در شب یلدا نشان می‌دهد و در آن یک شب اهریمنی و سیاه با صبحی که خورشید متولد می‌شود، در جدل است، افزود: مانند دیگر مناطق ایران، در زنجان نیز در شب یلدا آیین‌های خاصی وجود داشت که مردم هرساله آن‌ها را انجام می‌دادند ولی در این سال‌ها، آیین‌ها کمی رنگ باخته و در هندوانه بردن و میوه خوردن و بین برخی خانواده‌ها شاهنامه‌خوانی و فال حافظ گرفتن خلاصه شده‌ است، در صورتی که این کارها، جزو مواردی است که بعدها به آیین یلدا اضافه شده‌ است.

پژوهشگر زنجانی با بیان اینکه آیین شب یلدا در هر منطقه‌ای و با توجه به رسوم و باورها شکل عوض کرده‌ است، تصریح کرد: اولین کاری که مردم زنجان، در شب یلدا انجام می‌دادند، باز کردن یک سفره بود و این سفره نوعی نماد زمین است که روی آن هندوانه، انار و میوه هفت مغز می‌گذاشتند که هندوانه و انار میوه‌های اصلی شب یلدا بودند.

عباسی‌نیا ادامه داد: هندوانه در قدیم هم زرد بود هم قرمز و اگر هندوانه خانواده‌ای زرد رنگ بود و پسری داشتند که شرایط ازدواج را داشت، نشان از ازدواج پسر آن خانواده بود و اگر هندوانه بریده‌ شده سرخ بود و دختری با شرایط ازدواج وجود داشت، نشان از ازدواج دختر خانواده بود. همچنین در صورت وجود بانوان باردار نیز، رنگ زرد هندوانه نشان از بچه پسر و رنگ سرخ نشان از بچه دختر داشت و در نتیجه وجود هندوانه در شب یلدا یک نماد محسوب می‌شود.

پژوهشگر عرصه تئاتر و فرهنگ عامه استان زنجان با بیان اینکه در زبان ترکی به هندوانه "قارپیز" می‌گوییم که پیز به معنی گرما و قار به معنی برف است؛ در نتیجه اصل ثنویت خود را در این کلمه نیز با جدال گرما و سرما نشان می‌دهد؛ به انار نیز در ترکی نار می‌گوییم و نار به معنای اتش است که در مقابل برف زمستان قرار می‌گیرد، عنوان کرد: در شب یلدا، بزرگ خانه یک انار می‌برد و در مقابل سه کودک نابالغ سه ظرف قرار می‌دادند و ۷ دانه در داخل آن ظرف‌ها می‌ریختند و با گلاب آغشته می‌کردند و ۳ دانه از میان ۷ دانه را کودکان می‌خوردند و با ۴ دانه باقی‌مانده در هر ظرف خمیری درست کرده و نان می‌پختند و بعد آن را در پارچه‌ای پیچیده و به دورترین نقاط پرت می‌کردند و باور داشتند که با این کار برکت در کل شهر یا روستا پخش می‌کنند.

وی با بیان اینکه سفره زنجانی‌ها در شب یلدا، سفره‌ای دارای نماد بود، گفت: مردم زنجان در شب یلدا "قووت" یا "قوتو" نیز درست کرده و نرم می‌کردند و بعد از درست کردن قووت یا قوتو را در هفت درِ مسجد پخش کرده و برای افزایش آب، باروری و زایش نذر می‌کردند. در شب یلدا حلوا نیز توسط زنجانی‌ها پخته شده و در کنار قوتو روی طاقچه قرار می‌گرفت و باور مردم بر این بود که آنجایی که حلوا و قووت را گذاشتند نباید کسی بخوابد، زیرا که خضر نبی شب خواهد آمد و از حلوا و قووت خواهد خورد و اگر صبح جای انگشتی روی حلوا و قووت بود به دلیل آمدن خضر نبی شادمانی می‌کردند.

عباسی‌نیا با بیان اینکه حلوا و قوتو طوری است که بعد از پخت شیاری در روی آن می‌افتد که مردم از ان به عنوان آمدن خضرنبی حساب می‌کردند و جشن می‌گرفتند، خاطرنشان کرد: مردم زنجان بعد از جمع شدن سفره شب یلدا، به دلیل اینکه روز اول دی‌ماه خورشید گرمای خود را به زمین خواهد داد و خضرنبی با یاران خود خواهد آمد و با بوزاوغلان (شب چله که سردترین شب است) مبارزه خواهد کرد و برف‌ها و یخ‌ها آب خواهد شد، شادی می‌کردند. همچنین در برخی از روستاها و خود زنجان نیز مردم صبح اول وقت جلوی نور افتاب می‌ایستادند تا گرمایی که آفتاب شروع می‌کند، به آن‌ها بخورد و مردم آن را خوش یمن می‌دانستند.

بازدید از صفحه اول ارسال به دوستان نسخه چاپی خبرنامه

پنجره