گردشبان (gardeshban.ir) : با نزدیک شدن به ستونها و دیوارهاى آثار تاریخى خطوط بى ضابطه، شعر، دلنوشته و حکاکى اسم بر بدنه آنها بیش از هر چیز نمایان است. عمق برخى از نوشتهها به حدى است که مشخص است از شیئى فلزى استفاده شده و بدنه آثار چند صد ساله ضربههاى محکمى را متحمل شده است تا در نهایت یک تصویر که چیزى جز آسیب به همراه ندارد، نقش ببندد. برخى از ترَک هاى به جا مانده یادگار همین نقش هایى است که زمانى افراد در بازدید از این آثار به یادگار گذاشتهاند.
« سندروم یادگارى نویسى» بر روى بناهاى باستانى و تاریخى سنت اشتباهى است که نتیجه آن روى بدنه بسیارى از آثار برجاى مانده است. این داستان به سالها قبل بر مى گردد زمانى که برخى براى نوشتن حرف هاى خود بر روى تنه هاى درخت شروع به کنده کارى مى کردند و در حال حاضر این سندروم، آثار تاریخى زیادى را نشانه گرفته است تا جایى که منجر به خطر آفرینى و حتى تهدید تخریب این بناها شده است.
در یک نمونه کاخ بار عام کوروش از کهنترین ستون هاى ایستاده با قدمتى بیش از دو هزار و 550 سال است که نشان مى دهد طرفداران «سندروم رایش سوم» یا همان سندروم یادگار نویسى آن را مورد آسیب و به نوعى تخریب قرار دادهاند. کم نیستند آثار تاریخى و باستانى که در طول سالها جاى خراش و ضربهها را در خود جاى داده اند و با گذشت سالهاى سال این آثار بر روى بدن بناهاى تاریخى خودنمایى مى کند.
یادگارى نویسى، تهدیدى جدى براى حفظ آثار تاریخى
اما جدا از تصویر زشتى که این نوع نوشته ها و حکاکى بر بدنه آثار تاریخى دارد؛ این حرکت بشدت براى حفظ و بقاى آثار خطرآفرین است و مى تواند خطر جدى به همراه داشته باشد.
این نوع تخریبگرى در قالب یادگار نویسى بر آثار و بناهاى تاریخى که حتى به ثبت جهانى رسیده اند، نشان مىدهد که ادامه این روند مىتواند هویت و تمدن تاریخى و فرهنگى یک سرزمین را نشانه بگیرد. کم نیستند آثار شناخته شده و مطرحى که بر روى بدنه آنها خط و خطوط مختلفى نقش بسته است و حتى دست نوشته هاى بازدید کنندگان و رهگذران با استفاده از میخ و زغال چهره شان را مخدوش کرده است.
با این حال این اقدام در حالى توسط برخى به راحتى انجام مى شود که بر اساس قانون، هرگونه تخریب و تعرض به آثار تاریخى جرم محسوب مى شود و یادگارى نویسى بر روى آثار تاریخى جرم بارزى است.
بر اساس ماده 558 فصل نهم قانون اساسى «هر کس به تمام یا قسمتى از ابنیه، اماکن، محوطه و مجموعه هاى فرهنگى تاریخى یا مذهبى که در فهرست آثار ملى ایران به ثبت رسیده است یا تزیینات، ملحقات، تاسیسات، اشیا و لوازم خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگى-تاریخى یا مذهبى باشد خرابى وارد آورد علاوه بر جبران خسارت وارد به حبس از یک تا 10 سال محکوم مى شود.» این صراحت قانون و در مقابل حجم گسترده از یادگارىنویسىها نشان از ضعف اجرا قانون دارد.
یادگارىنویسى شخصیتها در بدنه تختجمشید در طول قرنها برجا مانده
در این خصوص سیامک بصیرى، معاون فنى میراث فرهنگى، گردشگرى و صنایع دستى فارس با اشاره به اینکه در طول سالهاى متمادى یادگارنویسىها منجربه خسارتها و وارد کردن آسیبهایى به بناهاى تاریخى شده است، عنوان مىکند: در خصوص آثار تاریخى تخت جمشید به صورت ویژه، مشاهده مىشود که در طول سالها و حتى قرنها به غیر از افراد عادى متاسفانه یکسرى از شخصیتها و اشخاص شناخته شده نیز بر روى آن نقش و شعرى نوشتهاند.
وى با اشاره به اینکه برخى از خطوط و نوشتهها فوقالعاده هنرمندانه است و کاملا مشخص است که توسط اشخاصى مطرح، نوشته شده است، ابراز مىکند: این حرکت غیر فرهنگى است و طبیعتا شایسته نیست که بر روى آثار تاریخى بر جا بماند.
بصیرى با اشاره به اینکه نمونههاى متعددى داریم که شخصیتها، مقامات و حتى افراد بسیار شناخته شده در قرون مختلف این اقدام را انجام دادهاند، بیان مىکند: این در حالى است که بخشى از افراد عادى جامعه نیز این کار را انجام مى دهند در حالیکه این آثار فراملى است و باید یک جهش فرهنگى براى مقابله با این نوع اقدامات ایجاد شود.
آثار باستانى شناخته شده که از یادگارى نویسى آسیب جدى دیدهاند
معاون میراث فرهنگى، گردشگرى و صنایع دستى فارس همچنین در رابطه با آسیبها و خسارتهایى که این نوع نوشتهها مىتوانند به بناهاى تاریخى وارد کنند بدون اینکه فرد از آن آگاه باشد، مىگوید: آثار تاریخى به المانهاى تزیینى مزین هستند چنانچه در آثار دوره زندیه ارگ کریمخان به آبکارى و نقاشى مزین است و در آثار دوره قاجاریه آینهکارى داریم و اگر با ابزار تیز یا رنگ مخدوش شود، خسارتها جبرانناپذیر خواهد بود و به سادگى امکان برگشتپذیرى ندارد. بصیرى یادآور مىشود که این اقدام در نهایت موجب تخریب اثر مى شود و اثر تاریخى را از بین مىبرد.
وى همچنین در رابطه با آثار تخریب شده از یادگارىنویسىها مى گوید: متاسفانه آثار زیادى هستند که یادگارىنویسى بر روى بدنه آنها تخریب جدى وارد کرده است و به طور مشخص آثار شناخته شدهاى مانند حمام وکیل، ارگ کریمخان، تخت جمشید و... جزء آثار شناخته شدهاى هستند که مورد بىمهرى و بىفرهنگىها قرار گرفتهاند.
ارتقا باور فرهنگى عامل اصلى حفظ آثار تاریخى از یادگارىنویسى است
بصیرى با اشاره به اینکه براى حفظ آثار تاریخى مردم باید به یک باور فرهنگى برسند و در این زمینه باید جهشى ایجاد شود، عنوان مىکند: با کوشش در جهت ارتقای فرهنگ جامعه دیگر، شاهد اقدامات این چنینى نخواهیم بود که در این خصوص رسانهها مىتوانند اقدامات اساسى انجام دهند.
وى با اشاره به اینکه در اماکنى که امکان حضور فیزیکى و الکترونیکى باشد میراث فرهنگى اقدام مىکند، خاطرنشان مىکند: اما در بنایى مانند تخت جمشید که سطح محدوده آن 124 هزار متر مربع است؛ طبیعتاً با این تعداد نیروى انسانى نمىتوان از این یادگارىنویسىها جلوگیرى کرد و این مشکل ریشه فرهنگى دارد.
بصیرى یادآور مىشود که در عین حال بسیارى از نیروها به صورت فیزیکى در حد امکان از مکان ها حفاظت مى کنند ولى با این حال امکانات محدود است و نیاز به ارتقا فرهنگى در این خصوص کاملا احساس مىشود.
بصیرى با تاکید به اینکه این اقدام به نوعى جرم محسوب مىشود و حتى با مجازات حبس همراه است، خاطرنشان مىکند: مردم باید بدانند که این اقدام در هر صورت جرم محسوب مىشود و به سادگى نمىتوان از کنار آن عبور کرد.
ایلنا نوشت، یادگارى نویسى بر روى آثار تاریخى که اغلب بدون محتوا ست در طول سالها چهره و ماهیت بسیارى از آثار را تحت تاثیر قرار داده است و این روزها جاى آن نقش ا و خطوط بر روى آثار تاریخى آسیبهاى جدى نمایان شده است.