جنک، کهن ترین آب انبار یزد/تصاویر

جنک ، کهن ترین آب انبار یزد می باشد . استان يزد به دليل اقليم گرم و خشك و واقع شدن در منطقه بيابانی در گذشته ای نه چندان دور صدها آب انبار داشت كه به نوشته ايرج افشار در شهر يزد حدود ۷۵ آب انبار با كتيبه و سند دار و بي كتيبه و بدون سند وجود داشت.

کد خبر: ۲۶۶۳۹

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۳۱ ارديبهشت ۱۳۹۹-1399 February 31

گردشبان (gardeshban.ir) :

به درستی روشن نیست چرا این نام را بر آب انبار جنک نهاده اند. جِنُک در گویش یزدی تركیبی است از واژه جن، معادل موجودات نامرئی و «ک» تصغیر. شاید به باور اهالی آن روزگار یزد، در این آب انبار جن وجود داشته است.

این بنا در کوچه پشت مسجد جامع واقع گردیده و قدیمترین آب انبار تاریخ دار یزد به شمار می آیدآب انبار «جِنُک» قدیمی‌ترین آب انبار تاریخ‎دار یزد است که بنا بر مندرجات سنگ نوشته‌ی آن در سال ۸۷۸ قمری و در دوران تیموری به وسیله خیرمندی به نام «لطف الله» وقف بر مردم کهن‎ترین محله یزد یعنی محله مسجد جامع که در آن روزگار محله مرکزی یزد بوده، شده است.

آب انبار «جِنُک» جزو ۱۰۰ آب انباری است که آب قنات وقف‎آباد یعنی کهن‎ترین قنات یزد در آن جاری بوده است.

چرا که آب‌انبارها در ایام قدیم که امکانات امروزی مانند برق و روشنایی وجود نداشت عمدتاً تاریک و با توجه به پله‌های فراوانی که تا پایین آنها ایجاد می‌شد، تاحدودی دلهره‌آور بوده‌است. جنک جزء صد آب‌انباری است که آب وقف‌آباد، کهن‌ترین قنات یزد، در آن جاری بوده است. هرچند روزگاری آب شرب مردمان این دیار را تامین می‌کرده اما امروز بنای متروک آن در کنار نام ترسناکش، آن را به مکانی واقعاً مخوف تبدیل کرده است.

در روزگاران قدیم غالباً هرگاه مردم از مکانی به دلایل مختلف وحشت داشتند و به نوعی دسترسی ساده‌ای به آن نداشتند، از چنین مکانی به عنوان محلی دارای جن یاد می‌کردند حتی بعضاً حمام‌های قدیم که به خاطر ویژگی ساختاری تو در تو بود را نیز دارای جن مطرح می‌کردند.

معماری آب انبار جنک یزد

آب انبار جنک دارای ۲۵ پله با راه پله ای به عرض ۱/۴۰ متر و بدون پاگرد بوده، مخزن آن مدور و تنها بنای تک بادگیری شهر یزد است.بادگیر آن هم تنها در دو جهت شبكه یا روزنه دارد. این بنا یک ورودی و یک شیر دارد. مصالح به كار رفته در آن؛ آجر، ملات ساروچ و خشت و گل است و چنانكه از شواهد بر می آید، خزینه احتمالا دارای سقف نیم كره بوده كه در مرحله بعد از بین رفته یا تخریب شده و در سالیان اخیر روی آن منزل مسكونی ساخته و بادگیر كوچكی در جبهه شمال غربی خانه ایجاد نموده اند. اكنون این بنا رو به ویرانی می رود.

بر روی سنگی نصب شده بر آب انبار چنین شعری درج شده است:

جلال دولت و برهان عصر، لطف الله به دستیاری توفیق، این عمارت كرد

بنای مصنعه ای شد كه آب چشمه خضر صفا و نور ز الطافش استعارت كرد

ز سال ساختنش جست و جوی می كردم «زلال خیر» به تاریخ آن اشارت كرد

این بنا هر چه زودتر باید مرمت شود، از آنجاییکه این آب انبار در مسیر گردشگری و از همه مهمتر در همجواری مسجد جامع تاریخی یزد واقع شده، نیازمند مرمت مناسب است.

نحوه دسترسی به آب انبار جنک

آدرس : یزد، پشت مسجد جامع یزد، روبروی در ورودی شمال غربی مسجد