نخستین دانشسرای رشت؛ از تحمل چکمه‌ قزاقان روس‌ تا مرگی که نزدیک است!

دانشسرای رشت (مدرسه رشیدی) واقع در محله ساغری‌سازان، میراث گرانبهای دوره قاجاریه کم کم با بی‌توجهی و بی‌مهری مسئولان به سایر بناهای ارزشمند تخریب شده کشور می‌پیوندد ...

کد خبر: ۱۵۴۶۲

تاریخ انتشار : يکشنبه ۰۶ مرداد ۱۳۹۸-1398 May 06

گردشبان (gardeshban.ir) :

ساغری‌سازان قدیمی‌ترین محله شهر رشت است. این محله که از گذر بادی الله در خیابان مطهری شروع شده و به میدان پل عراق ختم می‌شود از ترکیب «ساغری» به معنای «کفش و «سازان» تشکیل شده‌ است این محله در دوران گذشته راسته کفاشان بوده‌ است. ساغری در لغت به معنای نوعی چرم دباغی شده‌ است که در آن زمان طلاب و روحانیان از آن استفاده می‌کردند.

علت این که این محله را اولین محله شهر رشت می‌نامند این است که افراد سرشناس و با نفوذ زیادی در این محل زندگی می‌کردند و دارای حمام‌های بسیار و بازار بوده‌ است. چندین گذر معروف در این محله قرار دارد که از آن جمله می‌توان سنگ پل و دانشسرا را نام برد.

مساجد معروف این محله قدیمی رشت عبارتند از مسجد حاج سمیع که متشکل از ۱۰ فیل پا با سقفی سنتی و سفال چین شده است، مسجد گلدسته که در قدیم گلدسته‌ای داشت که از آنجا می‌شد تمام رشت را دید و مسجد آقا سید عباس که مدفن ۲ تن از نوادگان امامان در آنجا قرار دارد.

عمارت دو طبقه قاجاری با آجر چینی‌های تزیینی، در و پنجره‌های بزرگ چوبی و دستگیره‌های برنجی در انتهای محله قدیمی ساغری‌سازان، نخستین دانشسرای رشت (مدرسه رشیدی) است که روزگاری وظیفه تربیت آموزگاران را برعهده داشته است.

علاوه بر دیوارها و سقف‌های نم دیده و پنجره‌های شکسته، از حوض باشکوه وسط حیاط دانشسرا هم خبری نیست، ابراهیم صیاد که خود و پدرش در اینجا تحصیل کرده‌اند چندی پیش درباره این حوض گفته است: حوض عمارت، کاشیکاری‌های نفیسی داشت و منقش به شاهان قاجار بود. اما بعدها حوض را پر کردند. دهه ۴۰ دانش آموزان خاطی را جلوی حوض چوب و فلک می‌کردند. این ساختمان در ابتدا به عنوان دبستان ساخته و بعدها دانشسرا شد. بعد از انقلاب هم دوباره بنا به عنوان مدرسه تغییرکاربری یافت و تا پنجم ابتدایی کلاس داشت تا اینکه در دهه ۷۰ به دلیل فرسوده شدن بنا آموزش و پرورش اینجا را تخلیه کرد. بعد از آن مالکین اصلی بنا یعنی ورثه مرحوم جفرودی با پیگیری‌های قانونی ملک خود را از آموزش و پرورش پس گرفتند.

ابراهیم صیاد به‌ نقل از پدرش نیز گفته است: در انتهای حیاط دانشسرا ۳ قبر مربوط به لهستانی‌ها وجود دارد که البته به دلیل رشد گیاهان خودرو نشانی از آنها دیده نمی‌شود.

اطلاعات کمی از این بنا ذیل مدرسه رشیدی در کتاب «تاریخچه آموزش و پرورش گیلان» آمده است: «این مدرسه به کوشش میرزا حسن خان ناصر که بانی و گرداننده اصلی مدرسه رشیدیه بود در سال ۱۳۲۶ هجری قمری در محل سابق مدرسه وطن تاسیس شد».

روس‌ها در سال ۱۳۲۸ بر گیلان تسلط داشتند و در همین زمان قزاقان روسیه به دستور نکراسف کنسول روسیه تزاری این مدرسه را اشغال کردند. حضور روس‌ها این مدرسه را به مخروبه‌ای تبدیل کرد اما کمی بعد سیدحسن خان عدالت رئیس معارف رشت با کمک‌های مردم و خساراتی که از کنسول روس دریافت کرد توانست این مدرسه را تعمیر و محل آن را برای استفاده مدرسه آماده کند.

بنای تاریخی و قاجاری دانشسرای رشت که ۱۱ سال پیش در ۲ مرداد ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۳۰۴۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید این روزها چون سالیان گذشته مورد بی‌توجهی و بی‌مهری قرار دارد و مرگ تدریجی‌اش را نظاره می‌کند. هر چند این بنای تاریخی رشت ثبت ملی شده اما بارها شاهد تخریب‌های خودجوش بناهای تاریخی و ثبت ملی کشورمان بوده‌ایم تا تبدیل به یک مال یا مجتمع تجاری لوکس شوند.

معاون میراث فرهنگی گیلان نیز در این زمینه گفته است: سازمان میراث فرهنگی به دنبال اعتبارات جهت بازسازی و مرمت این بنا است ولی به دلیل اینکه مطمئن نیستیم ملک برای آموزش و پرورش است یا صاحب شخصی هنوز نتوانسته‌ایم اقدام خاصی انجام دهیم! امیدواریم بتوانیم این مدرسه را به موزه تاریخ علم، دانش و فرهنگ رشت تبدیل کنیم.

آنچه برجای مانده از دانشسرای عالی رشت (مدرسه رشیدی) را می‌توانید در تصاویر زیر ببینید. این بنای قاجاری به علت عدم رسیدگی مالکان بنا و برداشته شدن قسمتی از سقف توسط شهرداری به بهانه ایمن سازی معابر و سلامت شهروندان در حال نابودی است.

اگر رشت نرفته‌اید یا به محله ساغریسازان سرنزده‌اید چند دقیقه‌ای از فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» (صفی یزدانیان ١٣٩٣) را ببینید. محله ساغری‌سازان رشت بخشی از لوکیشن این فیلم است.