کشفِ جدید در مسجد در حال تخریب تجریش/ مردم محلی از مسجد محافظت کردند

میدان تجریش، خیابان دربند، کوچه آلایی، شماره ۳، آدرسِ مسجد «صبحگاهی» محله‌ی آلایی تهران است؛ محله‌ای که مردمش با خاطرات قدیمی خود زندگی می‌کنند و از زمان شایع شدن خبری که از تخریب مسجد تاریخی محله‌شان خبر می‌داد، خواب را بر خود حرام کرده‌اند تا مسجد سرپا بماند.

کد خبر: ۲۰۲۱۵

تاریخ انتشار : جمعه ۱۵ آذر ۱۳۹۸-1398 September 15

گردشبان (gardeshban.ir) :

از نخستین قدم‌های مردم محله برای استشهادی که پر کردند تا با ارایه به مرکز امور مساجد نشان دهند مردم محله هنوز می‌خواهند هر صبح با صدای اذانِ این مسجد از خواب بیدار شوند تا طوماری که امضا کرده و از میراث فرهنگی خواستند تا با ورود به بحثِ مسجد و ثبت ملی آن، حفاظت همیشگی مسجد را تضمین کند و قدم‌هایی که خودشان برای پاکسازی مسجد برداشتند و حتی نشانه‌هایی جدید از هویت مسجد پیدا کردند تا نشان دهند، این بنای تاریخی هنوز جزئی از خاطرات مردم محله است...

هر چند از سوی دیگر برخی افراد سودجو به دنبال تخریب مسجد افتاده‌اند تا این بنای تاریخی یک طبقه را به ساختمانی چند طبقه با کاربری مذهبی تجاری تبدیل کنند و حتی به گفته‌ی مردم محلی تلاش‌هایی نیز برای جلوگیری از ثبت ملی این اثر داشته‌اند.

آن‌ها در نامه‌ای که دو سال قبل به میراث فرهنگی، شهرداری و اداره حفظ و مرمت بافت تاریخی تهران نوشتند، درخواست توقف ادامه تخریب این بنا و حتی اجازه مرمت بنا توسط اهالی را دادند.

کشفِ جدید در مسجد در حال تخریب تجریش/ مردم محلی از مسجد محافظت کردند

بعد از گذشت این مدت زمان، اکنون مردم محلی مسجد صبحگاهی را پاکسازی کرده‌اند تا برادری‌شان را به میراث فرهنگی و مرکز امور رسیدگی به مساجد ثابت کنند.

تلاش‌های مردم محلی برای حفاظت از مسجد تاریخی محله‌شان را نمی‌توان نادیده گرفت، آن‌ها دست خالی تلاش کردند تا از تخریب این مسجد تاریخی جلوگیری کنند؛ آن‌ها نخست در استشهادیه‌ای با امضای مردم محلی و بومی منطقه برای مرکز رسیدگی به امور مساجد، درخواست «حفظ و باقی ماندن این بنای تاریخی را به عنوان یکی از یادگارهای قدیمی محله کردند، مسجدی که سه نسل از مردم این محله از آن خاطره دارند» و حتی در همان استشهادیه اعلام کردند که با هزینه‌ی خود این مسجد را مرمت می‌کنند.

ورودی آب انبار تازه کشف شده مسجد صبحگاهی

حتی چند نماینده مجلس شورای اسلامی با حمایت از تلاش‌های مردم محلی، نامه‌نگاری‌هایی را با و متولیان میراث فرهنگی آغاز کردند. از نامه‌نگاری‌های سال‌های گذشته که بگذریم؛ دهم شهریور نیز محمد علی وکیلی - عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات ، اسلامشهر و پردیس - در نامه‌ای به علی اصغر مونسان – وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی - درخواست صدور دستور مساعدت برای رفع مشکل مسجد صبحگاهی را کرده بود.

یکم مهرماه نیز جواد واحدی، مدیر کل امور مجلس در نامه‌ای به پورعلی، مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی وزارتخانه و پرهام جانفشان، مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران درخواست کرد تا پیگیرِ رفع مشکل مسجد صبحگاهی باشند و حتی نتیجه‌ی اقدامات‌شان را اعلام کنند.

بعد از آن نیز در نامه‌های جداگانه دو نماینده‌ی مردم در مجلس شورای اسلامی محمدعلی وکیلی – نماینده مردم تهران و شمیرانات و داوود محمدی، نماینده مردم قزوین و ابیک و البرز، خطاب به مونسان درخواست شده تا لوح ثبتی مسجد آلایی که در سال ۱۳۹۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده به مردم محله ابلاغ شود.

پاکسازی مسجد صبحگاهی توسط مردم محلی

پاکسازی مسجد انجام شده، منتظر لوح ثبتی این بنا تاریخی هستیم

مرضیه ولی، نماینده مردم محله برای پاکسازی مسجد صبحگاهی می‌گوید:‌ نماز صبح از زمان ساختِ مسجد یعنی دوره پهلوی، در این بنای تاریخی خوانده می‌شد و از سوی دیگر نمار اعیاد مختلف به خصوص عید فطر نیز در این مسجد خوانده می‌شد. از سوی دیگر مردم قدیمی محله نیز از این مسجد خاطرات زیادی دارند و کسی نمی‌خواهد آن تخریب شود، بنابراین برای حمایت از مردم قدیمی محله تصمیم به حفاظت از مسجد گرفتیم.

او با اشاره به ارسال درخواست ثبت ملی این مسجد توسط اهالی محل به میراث فرهنگی، اظهار می‌کند: این درخواست برای نخستین بار از سوی امور مساجد برگشت خورد، اما دومین درخواست ثبت ملی با موافقت مواجه شد و خوشبختانه مسجد در فهرست میراث ملی به ثبت رسید، اما شرط ثبت ملی آن، پاکسازی مسجد توسط مردم محلی بود که با گرفتن موافقت مردم، به نمایندگی از ان‌ها این کار را بر عهده گرفته و عملیاتی کردم، پاکسازی مسجد نیز حدود یک ماه قبل انجام شد، اما هنوز لوح ثبتی مسجد به مردم محله داده نشده است.

وی با اشاره به خالی کردن ۲۵ ماشین خاور از نخاله‌هایی که به مرور در مسجد جمع شده بودند، می‌گوید: بر اساس کتیبه‌ی باقی مانده روی بدنه‌ی مسجد، این بنا متعلق به سنه‌ی ۱۳۳۲ هجری قمری است و حفاظت از ان به عنوان یکی از خاطرات محلی مردم منطقه برای ما اهمیت دارد.

ولی با اشاره به پیدا شدن آب‌انباری در زیرزمین مسجد صبحگاهی بعد از پاکسازی فضای مسجد می‌گوید: با حمایت مردم محله آلایی موفق شده‌ایم تا کنون مسجد را حفاظت کنیم، حتی قرار است بعد از گرفتن لوح ثبتی مسجد، باج مع‌آوری هزینه‌ی مرمت بنا، این کار نیز انجام شود، چون مردم محله تمایل دارند تا مسجد به موقعیت چند دهه قبل خود برگردد و صدا اذان این مسجد در محله بپیچد.

جا خالی کاشی‌های به سرقت رفته یکی از ورودی‌های مسجد

مسجدی که خواب را به مردم محله حرام کرد

مسجد آلایی یا صبحگاهی باقی مانده از دوره پهلوی و از نمونه‌های نادر و انگشت شمار معماری معاصر محسوب می‌شود که تا قبل از سال ١۳۵۷ از آن به عنوان محل برگزاری نماز صبح استفاده می‌کردند، اما باتوجه به تَرک امام مسجد و وجود سه مسجد دیگر با فاصله بسیار کم، کوشش جدی برای احیا و استفاده مجدد از این بنا انجام نشد و این مکان تا سال‌ها محل زندگی آخرین خادم آن (خانواده آلایی) بود. این مسجد جزو چند نمونه نادر و انگشت شمار نه تنها محله دربند، بلکه شهر تهران است که به عنوان محل اقامه نماز صبح ساکنان محله استفاده می‌شده و وجود آن در این محله نشانگر ارزش‌های والای مذهبی و اجتماعی ساکنان بوده است.

محراب مسجد صبحگاهی که سقف شبستان آن

در چند سال گذشته تخریب شده است

در طول چند سال گذشته و با هدف تخریب سریع‌تر مسجد، افرادی بدون مجوز شهرداری و با نام بازسازی بخش‌هایی از مسجد را تخریب کرده و قسمت‌هایی از سقف و دیوار آن را برداشتند، کاشی‌های هفت رنگ امضا شده این بنا گواه بر قدمت و کیفیات تاریخی و هنری این بناست که در تخریب انجام شده قسمت‌هایی از آن از بنا خارج شده است.