نقش یلدا در توسعه صنعت گردشگری ایران

بی‌تردید رخدادهای فرهنگی مردم هر سرزمین به‌عنوان داشته‌های اصیل فرهنگی جوامع مختلف، در دنیای امروزی نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری به‌ویژه گونه روبه رشد گردشگری فرهنگی می‌تواند ایفا کند.

کد خبر: ۵۶۶۲۸

تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۲ دی ۱۴۰۱-1401 October 12

گردشبان (gardeshban.ir) :

با پایان نسبی همه‌گیری ویروس مرگبار کرونا، جهان پس از قریب به ۳ سال درگیری با سویه‌های متعدد این بیماری، توانست به آرامشی نسبی دست یابد، به‌گونه‌ای که رخداد علمی و فرهنگی اکسپو و همچنین برگزاری جام جهانی فوتبال در طی یک سال اخیر که هر دو رخدادهای بین‌المللی به شمار رفته و مردمان جهان را گردهم جمع آورد، گامی مهم برای چیرگی بشر امروزی بر این بیماری به شمار می‌رفت.

محدودیت‌های بی‌شماری که مسئولان کشورهای مختلف برای غلبه بر شیوع این بیماری در طی سه سال گذشته ایجاد کردند باعث شد تا مردمان جهان امروز که حیات اجتماعی آن‌ها بر مبنای زندگی در عصر انفجار فناوری ارتباطات شکل‌ گرفته محدودیت‌های بی‌شماری را تجربه کنند. لذا همین امر باعث شده تا این مردمان امروز از هر رخداد اجتماعی و فرهنگی برای فراموش کردن آن دوران سخت بهره‌مند شده و از آن به نیکی استقبال کنند.

یلدای جهانی و توسعه صنعت گردشگری

بی‌شک یکی از افتخارات ملی هر قوم و ملت که نشان از استحکام ساختار فرهنگی و تمدنی آن سرزمین دارد، آیین‌های مختلفی است که نه‌تنها از نظر فرهنگی و تمدنی بلکه از نگاه تاریخی دارای دیرینگی است و در بطن حیات اجتماعی مردم آن جامعه جای دارد و این در حالی است که صنعت گردشگری به‌عنوان یک رخداد اقتصادی و فرهنگی نوپا به‌صورت مستقیم خدمات خود را برای عرضه به بهره‌مندان این صنعت که همانا گردشگران هستند از حین مقولات فرهنگی در برمی‌گیرد.

آیین فرهنگی یلدا یکی از کهن‌ترین آئین‌های ملی و دینی ایرانیان است که شاید چیزی در حدود بیش از ۳ هزار سال است که در این سرزمین همه‌ ساله برگزار شده و جایگاه ویژه‌ای در میان مردم ایران‌زمین دارد.

بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که ریشه‌های این آیین کهن به باورهای اقوام آریایی بازمی‌گردد، لذا در حدود ۳ هزار سال قبل شاخه‌ای از این قوم در ادامه کوچ بزرگ خود، از سایر آریایی‌ها با نام شاخه «هند و ایرانی» جدا شده و مدتی را در منطقه کهن آسیای میانه سپری کرده و در طی این اقامت نسبتا طولانی، این میراث بزرگ را با تکیه‌بر فرهنگ و تمدن مردمان بومی این منطقه کهن پدید آوردند که بخش عمده‌ای از آن در تاریخ و فرهنگ اساطیری ایران‌زمین قابل‌ پیگیری است.

با این وصف این قوم بزرگ پس از مدتی قریب به ۹۰۰ سال اقامت در آسیای میانه، دوباره کوچ بزرگ خود را ادامه داده و شاخه‌ای از آن‌ها به سرزمینی که بعدها هندوستان نامیده شد و دسته‌ای دیگر به سرزمینی که ایران نامیده می‌شد، کوچ کردند. در این میان این قوم بزرگ که دارای فرهنگ و تمدنی ارزشمند شده بودند نام خود را «آریا» یا «آرین» نامیدند که در متون کهن ادبی ایرانی به معنای «مردمان نجیب» خوانده‌ شده است.

این شاخه از اقوام آریایی در طی این مدت طولانی اقامت در آسیای میانه و سپس کوچ به سرزمین ایران، مراحل تکامل فکری خود را به‌سرعت طی کردند، به‌گونه‌ای که بسیار زودتر از اقوام بشری به وجود یک نظم طبیعی در امور این جهان لایتناهی که زیربنای رسیدن به تفکر راستی و درستی و درنهایت یکتاپرستی بود پی بردند.

یکی از آیین‌های ملی و مذهبی ایرانیان که ریشه در همین اعتقادات دارد، آیین شب یلدا است که امسال به همت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در فهرست میراث بشری به ثبت جهانی رسید. ایرانیان در آن عصر به‌واسطه مهاجرت‌های پی‌درپی و نیاز به شناخت عناصر مختلف جوی و اقلیمی توانسته بودند علم نجوم را به‌خوبی دریابند، لذا آنان اعتقاد داشتند شب یلدا، بلندترین شب سال و شب تولد و زایش ایزدمهر، در آیین مهرپرستی بوده، یعنی همان مهری که با هزار چشم و گوش مراقب تمام جهان بوده و تمامی نیکان را از فراز کوه بلند «هرا» (دماوند) نگاهبانی می‌کرد.

با این وصف ایرانیان که حیات اجتماعی و فرهنگی خود را با کشاورزی آغاز کردند، تغییرات اقلیمی و فصول مختلف اثرات مستقیمی در امتداد حیات اجتماعی و فرهنگی آنان داشت و این امر لزوم شناخت فصول را دوچندان می‌کرد، لذا با این وصف می‌توان گفت شب یلدا به‌نوعی ریشه در اعتقادات مذهبی، اخلاقی و همچنین ریشه در حیات اجتماعی آنان داشت.

با توجه به اعتقاد نیاکان خداجوی، شب یلدا به معنای پایان فصل و آغاز عصر جدیدی در تغییرات آب و هوایی (فصل زمستان) و بلندترین شب سال خوانده می‌شد و این در حالی بود که براثر اعتقاداتی که در آیین‌های باستانی ایرانیان همچون آیین‌های مهرپرستی و زرتشتی وجود داشت، جهان از دو عنصر خیر، نیکی و راستی و همچنین شر و پلیدی تشکیل‌شده بود که این دو عنصر در جدالی دائمی با یکدیگر قرار داشتند و در نهایت این مردمان خداجوی بودند که با کمک به نیروهای خیر می‌توانستند نیروهای پلیدی را به عقب برانند.

در این میان شب یلدا به‌عنوان طولانی‌ترین شب سال به دلیل امتداد تاریکی، یکی از مهم‌ترین آوردگاه‌های نیروهای خیر و شر به شمار می‌رفت به‌گونه‌ای که بعدها در آیین زرتشت، رهبری نیروی نیکی و خیر بر عهده اهورامزدا و یاران باوفایش بود و رهبری نیروی شر به عهده اهریمن و نیروهای بدنهاد او بود.

در طولانی‌ترین شب سال اهریمن از امتداد تاریکی بهره برده و به جدال با نیروهای خیر می‌پرداخت، لذا ایرانیان خداجوی در کنار سفره نور که روشنایی در آن حرف اول را می‌زد و در کنار انواع نعمت‌های خداوندی که حاصل دسترنج یک‌ساله آن‌ها بود گرد هم جمع آمده و با ستایش خداوند و نیروهای خیر و تناول انواع نعمت‌ها تلاش می‌کردند تا در فصول بهار و تابستان پیش رو نزول رحمت الهی و انواع نعمت‌ها ادامه یابد، با این وصف اهریمن اگرچه در این شب تاریک که طولانی‌ترین شب سال بود مجال جولان می‌یافت، لکن به‌واسطه کوشش دائمی ایرانیان خداجوی مجالی برای تباهی نمی‌یافت و در فردا روز شب یلدا که بر اساس نظرات ابوریجان بیرونی دانشمند ایرانی و مسلمان در کتاب «آثارالباقیه» خرم روز خوانده می‌شد، ایرانیان از این آزمایش بزرگ سربلند بیرون آمده و «چله بزرگ» که همانا دی‌ماه تا اواسط بهمن‌ماه را در برمی‌گرفت را آغاز می‌کردند.

بی‌تردید صنعت گردشگری، صنعتی است که بر اساس آن در جهان امروز رقابتی تنگاتنگ برای جذب گردشگران و کسب درآمد بیشتر میان کشورهای مختلف به‌ویژه در جهان پسا کرونا آغازشده است، لذا باید بپذیریم یکی از مهم‌ترین گونه‌های رو به رشد گردشگری در جهان به‌ویژه در دهه سوم از سده بیست و یکم، گردشگری فرهنگی و زیرگونه‌های آن است.

امروزه اکثر کشورها برای عرضه تنوع و تکثیر خدمات خود در مقاصد مختلف گردشگری به استخراج دستاوردهای فرهنگی خود از دل تاریخ می‌پردازند، لذا کشورهایی همچون ایران که دارای تاریخی پرفراز و فرود بوده که قسمتی از آن برپایه حیات اقوام گوناگون، تحولات و رخدادهای مختلف فرهنگی می‌باشد که در دل خود جای‌داده است، محل مناسبی را فراهم آورده تا برنامه ریزان فرهنگی و گردشگری ایران گردهم آمده و با بهره‌گیری از این رویداد همچون شب یلدا که دارای فلسفه و غنای فرهنگی ارزشمندی است رهیافت مناسبی را برای ایجاد بنیان فکری گردشگری فرهنگی فراهم سازند.

همچنین باید بپذیریم گردشگر فرهنگی، آگاه‌ترین گردشگر در میان سایر گونه‌های گردشگری به شمار می‌رود، تنوع و لذت حاصل از سفر خود را در شناخت رخدادهای فرهنگی سایر مردمان جستجو می‌کند، پس فراموش نکنیم غنای ارزشمند فرهنگی و تمدنی نیاکان فرصتی بس مناسب را برای ما فراهم ساخته تا با بهره‌گیری از فلسفه وجودی این رخدادهای فرهنگی راه را برای توسعه اقتصاد فرهنگی مبنی بر صنعت گردشگری در کشور فراهم کنیم و این نکته را هم فراموش نکنیم که فرصت حضور ما در رقابت‌های جهانی اندک و رقبای ما در حوزه گردشگری بسیار هوشمند بوده و قدر فرصت‌ها را به‌خوبی می‌شناسند.

پس به نظر می‌رسد ثبت جهانی یلدای نیاکان در واپسین روزهای سال ۲۰۲۲ میلادی، این فرصت را به‌یک‌باره برای بسط و گسترش گردشگری فرهنگی برای ما به نیکی فراهم آورده، پس بکوشیم این فرصت کوتاه را از دست ندهیم.

شهرام امیری

کارشناس ارشد میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان

برچسب ها:

گردشگری گردشبان نقش یلدا در توسعه صنعت گردشگری ایران

بازدید از صفحه اول ارسال به دوستان نسخه چاپی خبرنامه

مطالب مرتبط